Polskie sadownictwo znajduje się w trudnej sytuacji. Rosnące koszty produkcji i niestabilne ceny owoców zmuszają sadowników do zwiększania wydajności z hektara, co paradoksalnie pogłębia problem nadprodukcji i niskich cen.
Brak prostych rozwiązań
Dla pojedynczego sadownika ograniczenie kosztów, poprzez rezygnację z niezbędnych zabiegów, nie jest rozwiązaniem. Prowadzi to do spadku plonów i utraty konkurencyjności. Jedyną drogą wydaje się zwiększanie produkcji, co jednak generuje nadpodaż i spadek cen.
Błędne koło wydajności
Dążenie do maksymalnej wydajności prowadzi do nadprodukcji, a ta z kolei do niskich cen. Aby utrzymać opłacalność, sadownicy są zmuszeni produkować jeszcze więcej, co napędza spiralę. Stare sady są zastępowane nowymi, gęściej sadzonymi, a agrotechnika jest stale ulepszana – wszystko to w imię maksymalizacji plonów.
Rozbieżność perspektyw
Istnieje zasadnicza różnica między punktem widzenia pojedynczego gospodarstwa a perspektywą makroekonomiczną.
Sadownicy dążą do maksymalnego wykorzystania powierzchni i potencjału plonotwórczego, aby wyprodukować jak najwięcej jabłek dobrej jakości. Koncepcja ta opiera się na założeniu, że zwiększanie plonów nie wiąże się z proporcjonalnym wzrostem kosztów produkcji. Zwiększone nakłady na gęstsze sadzenie i wydajniejsze odmiany mają się szybko zwrócić dzięki wyższym zbiorom. Koszty oprysków czy nawożenia rozkładają się na większą ilość drzew na hektarze, co obniża koszt jednostkowy.
Przyjmijmy, że ogólne koszty prowadzenia gospodarstwa sadowniczego (dane z podsumowania 2023 roku) wynoszą około 60 000 zł na hektar. Koszty te obejmują m.in. nawożenie, ochronę roślin, pracę, amortyzację sprzętu, podatki i inne wydatki związane z prowadzeniem działalności.
Rozważmy trzy scenariusze w zależności od uzyskanych plonów:
- Scenariusz 1: Wysokie plony (70 ton/ha): Jeśli gospodarstwo zbierze 70 ton jabłek z hektara, koszt produkcji 1 kg jabłek wyniesie około 0,85 groszy (60 000 zł / 70 000 kg = ~0,85 zł/kg.
- Scenariusz 2: Średnie plony (50 ton/ha): W przypadku zbioru 50 ton jabłek z hektara, koszt produkcji 1 kg jabłek wzrośnie do 1,20 zł (60 000 zł / 50 000 kg = 1,2 zł/kg).
- Scenariusz 3: Niskie plony (20 ton/ha): Jeśli zbiory okażą się niskie, np. z powodu przymrozków, gradobicia, chorób lub innych niekorzystnych czynników, i wyniosą jedynie 20 ton z hektara, koszt produkcji 1 kg jabłek drastycznie wzrośnie do 3,0 zł (60 000 zł / 20 000 kg = 3 zł).
Z powyższej analizy wynika, że wielkość plonów ma decydujący wpływ na opłacalność produkcji jabłek.
Konieczność dbałości o wysoką wydajność:
Aby utrzymać rentowność w obecnych warunkach rynkowych, sadownicy muszą dążyć nie tylko do uzyskania wysokiej jakości owoców, ale przede wszystkim do maksymalizacji plonów. Tylko wysoka wydajność pozwala na rozłożenie stałych kosztów na większą ilość produktu i osiągnięcie konkurencyjnego kosztu jednostkowego.
Prawa rynku są nieubłagane – wzrost podaży powoduje spadek cen. Paradoks polskiego sadownictwa. Dążenie do zwiększania wydajności, w celu utrzymania opłacalności, paradoksalnie pogłębia problem nadprodukcji i niskich cen.
