Od grudnia 2023 roku, po zmianie rządu w Polsce, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) prowadziło intensywny dialog ze stroną ukraińską na temat zasad handlu produktami rolnymi. W ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy odbyło się szereg spotkań na szczeblu ministerialnym, mających na celu wypracowanie obustronnie akceptowalnych reguł, satysfakcjonujących zarówno Polskę, Ukrainę, jak i Komisję Europejską.
Trudne początki i wznowienie dialogu
Początkowe rozmowy nie przyniosły oczekiwanych rezultatów z powodu rozbieżnych interesów obu stron. Dodatkowo, w maju 2024 roku negocjacje zostały zawieszone w związku z ustąpieniem ukraińskiego ministra rolnictwa.
Sytuacja uległa zmianie w październiku 2024 roku, wraz z powołaniem nowego ministra rolnictwa Ukrainy, Witalija Kowala. Od tego czasu minister Henryk Siekierski kilkukrotnie spotkał się z ministrem Kowalem, m.in. 3 października 2024 r. w Warszawie, 12 listopada 2024 r. online, 18 listopada 2024 r. w Brukseli (przy okazji Rady ds. Rolnictwa i Rybołówstwa), 3 grudnia 2024 r. w Warszawie (podczas Agro&Food Security Forum) oraz 11 grudnia 2024 r. online, z udziałem organizacji rolniczych z obu krajów. Ustalono, że spotkania z przedstawicielami branży będą odbywać się regularnie, co najmniej raz na kwartał.
Kluczowe tematy rozmów i przyszłość handlu
Dialog między Polską a Ukrainą w kwestiach rolnych będzie kontynuowany. Obecnie trwają przygotowania do X posiedzenia Polsko-Ukraińskiej Komisji Międzyrządowej ds. Gospodarczej, planowanego na wiosnę 2025 roku w Warszawie.
Jednym z kluczowych tematów rozmów są przyszłe relacje handlowe w kontekście wygaśnięcia Autonomicznych Środków Handlowych (ATM) w czerwcu 2025 roku. Polska zamierza poruszyć tę kwestię również podczas swojej prezydencji w Radzie UE.
Preferencje ATM do czerwca 2025 roku
ATM, wprowadzone przez UE w 2022 roku, zawiesiły cła na import z Ukrainy. Jest to jednak instrument tymczasowy, który przestanie obowiązywać w czerwcu 2025 roku. Dzięki staraniom Polski, w 2024 roku do regulacji ATM wprowadzono automatyczny mechanizm ochronny dla wybranych produktów, takich jak cukier, jaja, miód, owies i niektóre kasze. W efekcie, do końca 2024 roku UE przywróciła cła na te produkty. Od 1 stycznia do 5 czerwca 2025 roku import tych towarów bez cła jest ograniczony do ustalonych kontyngentów taryfowych. Po ich przekroczeniu obowiązują standardowe unijne stawki celne.
Zasady handlu po 5 czerwca 2025 roku
Po wygaśnięciu ATM, handel z Ukrainą powinien powrócić do zasad określonych w Układzie o stowarzyszeniu UE-Ukraina. Oznacza to ponowne wprowadzenie bezcłowych kontyngentów taryfowych oraz unijnych ceł po ich wyczerpaniu.
Komisja Europejska planuje rozmowy z Ukrainą na podstawie art. 29 Układu, dotyczące pogłębienia liberalizacji handlu poprzez zwiększenie kontyngentów bezcłowych i dalszą redukcję ceł. Polska przekazała KE swoje postulaty dotyczące tych negocjacji.
Polskie postulaty i trudności w negocjacjach
Polska postuluje stopniowe i obustronne pogłębianie liberalizacji handlu oraz wprowadzenie mechanizmów ochronnych w przypadku zagrożenia dla unijnej produkcji rolnej. Kluczowym postulatem jest możliwość zastosowania klauzul ochronnych do wszystkich towarów rolnych, również tych, dla których cła zostały już zniesione.
Oczekuje się trudnych dyskusji z KE w tej kwestii, ponieważ Komisja uważa, że wprowadzenie możliwości nakładania ceł na produkty z całkowicie zliberalizowanym handlem (np. owoce miękkie, rzepak) byłoby sprzeczne z ideą pogłębiania liberalizacji.
Kolejnym ważnym postulatem MRiRW jest powiązanie porozumienia z Ukrainą z procesem dostosowywania ukraińskich przepisów do unijnych standardów produkcji rolnej.
Zakaz importu wybranych produktów
W mocy pozostaje krajowy zakaz importu z Ukrainy niektórych zbóż i produktów ich przemiału, takich jak pszenica, kukurydza, rzepak, słonecznik, mąka pszenna, otręby, śruta, makuchy i inne. Tranzyt tych produktów przez Polskę jest dozwolony. Warto zaznaczyć, że Ukraina eksportuje znaczną część swoich zbóż i roślin oleistych drogą morską, co zmniejsza obciążenie logistyczne w krajach UE.
Opracowanie własne na podstawie materiału źródłowego na stronie www.gov.pl