„Brązowa plamistość gruszy (Stemphylium vesicarium) – nowe zagrożenie w polskich sadach”
− mgr Hubert Głos, dr Hanna Bryk, mgr Monika Michalecka, prof. dr hab. Joanna Puławska.
Pierwsze objawy brunatnej plamistości gruszek (Pyrus communis) zaobserwowano w Polsce na odmianie ’Faworytka’ we wrześniu 2020 r. Choroba wystąpiła na około 10% owoców w sadzie na Kujawach. Oprócz gruszy patogen poraża także cebulę, czosnek, szparagi, lucernę, soję, astry i mango. Występuje powszechnie jako saprotrof na szczątkach roślinnych. Chorobę po raz pierwszy wykryto w latach 70 XX w. w dolinie Padu we Włoszech, następnie w Hiszpanii i Francji w latach 80 XX w., Portugalii i Holandii w latach 90 XX w. oraz w Belgii napoczątku XXI w.
Patogen poraża liście, ogonki liściowe, młode pędy oraz owoce gruszy. Pierwszym objawem na liściach są nekrozy wielkości 1-3 mm, których występowanie można obserwować na przełomie kwietnia i maja, ale znacznie częściej pojawiają się w czerwcu. Z czasem nekroza zajmuje coraz większą powierzchnię liścia.
Pierwsze objawy porażenia owoców widoczne są już na zawiązkach na przełomie maja i czerwca. Początkowo plamy są małe, okrągłe i mają brązowe zabarwienie, a ich średnica nie przekracza 1-2 mm. Wraz ze wzrostem średnicy krawędź brzegowa plam przyjmuje czerwone zabarwienie. Na dojrzewających owocach wielkość zmian może dochodzić nawet do 10-20 mm (Rys 1). Objawy chorobowe zlokalizowane są głównie na obwodzie w środkowej części owoców oraz w części przykielichowej (Rys 2), ale mogą występować także na całej powierzchni gruszek. Przy silnym porażeniu może dochodzić do przedwczesnego opadania liści i owoców.
W cyklu rozwojowym patogena wyróżnia się fazę konidialną i workową. W fazie konidialnej (anamorfa) grzyb wytwarza trzonki konidialne z umieszczonymi na szczycie dużymi, oliwkowymi, wielokomórkowymi zarodnikami konidialnymi (Rys 3). Natomiast stadium workowe (teleomorfa) należy do klasy Ascomycetes i nosi nazwę Pleospora allii. W tej postaci grzyb tworzy pseudotecja z workami, a każdy z nich jest wypełniony ośmioma żółto-brązowymi zarodnikami workowymi.
W rozwoju brązowej plamistości gruszy oba stadia rozwojowe patogena odgrywają ważną rolę. Stadium konidialne trwa od wiosny do jesieni, a workowe od jesieni do wiosny. Jesienią i zimą na opadłych liściach gruszy, chwastach oraz resztkach opadłych owoców tworzą się pseudotecja grzyba. Następnie powstają w nich zarodniki workowe (askospory). Optymalne warunki do rozwoju pseudotecjów to temperatura 10-15oC i wysoka wilgotność względna powietrza (>96%). Spadki temperatur poniżej 5°C znacznie hamują tempo ich dojrzewania. Uwalnianiu zarodników workowych podobnie jak w przypadku innych grzybów, sprzyja deszcz lub silna rosa. Gdy worki z zarodnikami workowymi są dojrzałe w sprzyjających warunkach pogodowych dochodzi do wysiewu askospor. Czas wysiewów przypada zwykle na połowę stycznia i trwa do końca kwietnia. Wykazano, że zarodniki workowe mogą porażać młode liście i owoce, jednak ich główną rolą jest zakażanie resztek roślinnych i chwastów, na których dochodzi do rozwoju stadium konidialnego. Masowo wytwarzane konidia są rozsiewane z wiatrem i stanowią dla liści i owoców gruszy źródło infekcji wtórnych w ciągu całego sezonu wegetacyjnego. Okres wysiewu konidiów trwa zwykle od kwietnia do listopada, przy czymnajwięcej zarodników (>90%) uwalnia się w miesiącach lipiec-sierpień. Optymalne warunki do infekcji liści i owoców, to temperatura 20-25°C i co najmniej 6 godzinne zwilżenie tkanki.
W czasie kiełkowania zarodników na podatnych tkankach patogen wydziela toksyny: SV-I i SV-II, które sprzyjają powstawaniu nekroz.
ZWALCZANIE
W Polsce do zwalczania choroby są obecnie zarejestrowane trzy preparaty: Asturia PRO 71,6 WG i Luna Care 71,6 WG, które zawierają substancje czynne fluopyram i fosetyl glinu oraz fungicyd Goldon 75 WG zawierający substancję czynną cyprodynil. Zwalczanie jest bardzo trudne i niekiedy wymaga wielu zabiegów chemicznych, które wykonuje się zapobiegawczo co 7-14 dni od fazy nabrzmiewania pąków kwiatowych. W niektórych krajach Europy, aby utrzymać wysoką jakość owoców konieczne jest wykonanie ponad 25 zabiegówchemicznych w sezonie. Ponadto w celu wspomagania decyzji powstały modele prognostyczne PAMcast oraz BSPcast, który jest wykorzystywany komercyjnie w Holandii pod nazwą „Stemphy”. W związku z tym trzy preparaty zarejestrowane do zwalczania choroby, to niestety niewystarczająca ilość, by przy silnej presji zatrzymać jej rozprzestrzenianie.
W ochronie należy zwrócić szczególną uwagę na zabiegi sanitarne, takie jak: rozdrabnianie, czy usuwanie liści z sadu w okresie zimowym. Pozwoli to na znaczne ograniczenie źródła infekcji.
źródło: 62. Ogólnopolska Konferencja Ochrony Roślin Sadowniczych zorganizowana przez INHORT Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach pod tytulem: „Ochrona Roślin sadowniczych w obliczu strategii Europejski Zielony Ład”.
