Wykorzystanie murarki ogrodowej jako zapylacza upraw sadowniczych w Polsce, w Europie, ale też na świecie zdobywa coraz więcej zwolenników. Analiza rynku kokonów murarki ogrodowej pozwala przypuszczać, że zakres chowu tego gatunku, a także skala jego wykorzystania w zapylaniu jest w Polsce największa wśród europejskich krajów.
Charakterystyczną cechą ula Osmiabox jest m.in. zróżnicowana wielkość otworów lęgowych, co ułatwia pszczołom ich odnajdywanie. Budowa ula zapewnia doskonałe dla rozwoju murarki warunki termiczne i wilgotnościowe. Serwis z kolei pozwala zautomatyzować wiele pracochłonnych czynności, które dotychczas trzeba było przeprowadzać po sezonie. Aplikacja systemowa pozwala na planowanie zapylania. Analizując dane serwisowe, podpowie, w jakiej ilości i rozstawie rozmieścić pszczoły na danej kwaterze. Jest to bowiem niezwykle ważne, aby pszczół które są niezbędne do prawidłowego zapylenia była w sadzie odpowiednia ilość.
Do badań prowadzonych Zakładzie Pszczelnictwa Instytutu Ogrodnictwa siedlisko dla murarki dostarczono w pudełku wykonanym z wodoodpornego kartonplastu (tekpol), w czarnym kolorze, o zewnętrznych wymiarach 310x290x200 mm. Pudełko, po obróceniu i uchyleniu pokrywy, pełni rolę skrzynki hodowlanej. Na uwagę zasługuje wysoka jakość wykonania, trwałość oraz skuteczny, a zarazem wygodny, uchylny sposób zamykania, który jest wykorzystywany podczas wykonywania zabiegów ochrony roślin. W tylnej ścianie pudełka gniazdowego znajdują się 4 otwory wentylacyjne. Komercyjna wersja pudełka hodowlanego ma biały kolor, który zapobiega zbytniemu nagrzewaniu się siedliska.
Przestrzeń nad pakietem płytek gniazdowych pozwala na umieszczenie, wewnątrz, pudełka z kokonami. Pudełko wylęgowe jest jednorazowe. Po wylęgach murarek należy je zniszczyć (najlepiej spalić), w celu likwidacji pasożytów.
Siedlisko dla murarki
Siedlisko, wraz ze sklejką i taśmą opasującą, ważyło 3,95 kg. Pakiet siedliskowy składa się z 16 płytek gniazdowych wyposażonych w uchwyty wykorzystywane w automatycznej obsłudze. Płytki gniazdowe wykonane są z polipropylenu. Każda płytka zawiera 25 jednostronnych kanałów o zaokrąglonym dnie, głębokości 7 mm i długości 150 mm. Szerokość kanałów jest zróżnicowana i wynosi 7, 8, 9 i 10 mm. Kanały gniazdowe o różnej szerokości pozwolą na wykorzystanie siedliska w chowie innych gatunków pszczół samotnic, np. murarki rogatej (Osmia cornuta). Od spodu, w miejscu przedłużenia ścianek kanałów, na całej długości płytki znajduje się niska ścianka ok. 1 mm wysokości. Również od spodu każdej płytki, na krawędziach, znajdują się wypustki wchodzące w obramowanie płytki dolnej. Zapobiega to przesuwaniu się poszczególnych składników pakietu gniazdowego. Poszczególne płytki rozdzielone są dociętymi kawałkami trójwarstwowej tektury grubości 1,5 mm. Tektura ma za zadanie zamknięcie od góry kanałów gniazdowych oraz odprowadzanie wilgoci z wnętrza komór gniazdowych. Ponadto, podłużne, niskie, listewki od spodu każdej płytki powodują dociskanie tektury dokładnie w miejscach ścian z płytki poniżej i uszczelnianie przestrzeni jakie mogą się tworzyć na granicy styku poszczególnych płytek gniazdowych. Te miejsca w gniazdach wykonanych z frezowanych desek, płyt MDF a także niektórych, wykonanych z tworzyw sztucznych i łączonych w pakiety, są krytyczne ze względu możliwość rozprzestrzeniania się, przez mikroszczeliny, roztoczy Chaetodactylus osmiae w poprzek sąsiadujących gniazd. Takie pasożytowanie gniazd, w powyższych materiałach gniazdowych, jest jednym z ich głównych mankamentów. Dzięki utworzeniu pakietu z 16 płytek gniazdowych powstało 400 kanałów stanowiących pojedyncze gniazda.
Wstępna ocena zasiedlenia pakietu polegająca na ocenie stopnia zamurowania otworów gniazdowych wykazała bardzo wysoki stopień zasiedlenia gniazd. Stwierdzono zamurowanie 386 otworów, co stanowi 96,5%. Jest to bardzo dobry wynik, rzadko spotykany nawet w gniazdach trzcinowych, preferowanych przez murarki.
Analiza zasiedlenia kanałów gniazdowych
Obecnie, ze względów praktycznych i możliwość wieloletniego wykorzystywania, mimo niższych przyrostów populacji niż w trzcinie, coraz częściej używa się gniazd z tworzyw sztucznych. Takie gniazda dają również możliwość zautomatyzowania obsługi po sezonie, co ma miejsce w przypadku analizowanego siedliska.
Analiza zasiedlenia gniazd polegała na otwieraniu od góry poszczególnych płytek gniazdowych oraz ocenie stopnia zasiedlenia i identyfikacji patologii występujących w gniazdach takich jak: pyłek bez jaja i larwy, zamarła larwa, puste niezasiedlone przestrzenie, spasożytowanie, pleśnienie. Uzyskane dane zapisywano liczbowo w tabeli arkusza kalkulacyjnego i przeliczono na procenty, co obrazuje poniższy wykres.
Do hodowli w analizowanym siedlisku wyłożono 500 kokonów murarki ogrodowej. Po analizie gniazd uzyskano 2868 kokonów, co daje blisko 6 krotny przyrost populacji. Jest to bardzo dobry rezultat, rzadko uzyskiwany nawet w koloniach murarek hodowanych w trzcinowych gniazdach. Na wstępie zwrócono uwagę, czy od strony wejść do otworów gniazdowych znajduje się przedsionek (tzw. vestibulum). Jest to pusta komórka zamknięta korkiem, różnej długości, która, prawdopodobnie, pełni rolę izolacyjną, a także zabezpiecza przed dostępem pasożytów. Tylko w 17 z zasiedlonych kanałów vestibulum nie stwierdzono, ale i w tych przypadkach nie ma pewności czy przedsionek nie został zniszczony w transporcie siedliska.
W każdym z kanałów gniazdowych założonych było średnio blisko 9 komórek. To wynik bardzo dobry, zwłaszcza, że materiały gniazdowe z tworzyw sztucznych są przez murarki zasiedlane mniej chętnie niż gniazda z trzciny.
Szczegółowa ocena komórek gniazdowych, w których nie było kokonów wykazała, że w największym procencie (7,8%) były to zamarłe larwy w różnych stadiach rozwojowych. Komórki z pyłkiem z zamarłym jajem lub bez jaja stanowiły 5,7%. Spasożytowanie przez Chaetodactylus osmiae (cała komórka) stwierdzono w 2,3% przypadków. Spasożytowanie przez Monodontomerus obscurus stwierdzono w 1,7% komórek. Nie znaleziono jednak żadnych form rozwojowych Monodontomerus, a fakt spasożytowania przez ten gatunek stwierdzono na podstawie pustych kokonów z charakterystycznymi otworami o średnicy ok 0,8 mm; które przechodziły w otwory wygryzione w tekturowych przekładkach. W podobnym procencie (1,7%) występowały komórki zawierające pleśniejący pyłek. Niewielki procent (1,2%) były to komórki zawierające kokon na powierzchni którego znajdowały się roztocza Chaetodactylus. Bardzo nieliczne komórki były całkowicie puste (0,4%), a w pojedynczych (0,2%) stwierdzono gąsienice mola (prawdopodobnie Plodia interpunctella – mól spożywczy).
Po przeprowadzeniu analiz wydobyto zawartość poszczególnych płytek gniazdowych. W celu określenia masy 1 i 100 kokonów pobrano 5 losowych prób po 100 kokonów. Oprzędy oczyszczono i zważono na laboratoryjnej wadze technicznej z dokładnością do 0,01 g. Średnia masa 100 kokonów wyniosła 12,2 g, a jeden kokon ważył średnio 122 μg. Wysoka średnia masa jednego kokonu świadczy bardzo dobrej jakości wyhodowanego materiału. Ponadto oznaczono proporcje płci w populacji wyhodowanej w ocenianym siedlisku. Okazało się, że procent samic i samców muraki był identyczny (50/50%). To bardzo dobry wynik, bo w hodowlach murarek procent samic mieści się zwykle w granicach od 30 do 50%.
Podsumowanie
W podsumowaniu, należy zwrócić uwagę na bardzo wysoki stopień zasiedlenia pakietów gniazdowych gdzie uzyskano blisko 6 krotny przyrost populacji oraz bardzo dobra jakość kokonów, czego dowodem jest wysoka waga pojedynczych oprzędów. Wśród podstawowych wad hodowli murarki ogrodowej w gniazdach z tworzyw sztucznych jest pleśnienie pyłku, spotykane o wiele częściej niż w gniazdach z trzciny, czy drewna. W analizowanym siedlisku komórki z pleśniejącym pyłkiem były rzadkością. Skala pleśnienia pyłku w gniazdach murarek w wysokim stopniu zależy od wilgotności przynoszonego pyłku, opadów deszczu i wilgotności powietrza oraz temperatury. W typowych plastikowych gniazdach odprowadzanie wilgoci z wnętrza komórki jest niemożliwe, co, przy podwyższonej temperaturze, sprzyja rozwojowi grzybów pleśniowych. W badanym siedlisku dla murarek zastosowano nowatorskie rozwiązanie w postaci tekturowych przekładek, które pośredniczą w odprowadzaniu wilgoci z wnętrza komórek z pyłkiem do przestrzeni nad tekturą. Ponadto tekturowe przekładki, dzięki zastosowaniu niskiej ścianki od spodu płytek, uszczelniają kanały gniazdowe utrudniając migrację roztoczy do sąsiednich komórek gniazdowych.
W hodowli murarki ogrodowej z wykorzystaniem materiałów gniazdowych wielokrotnego użytku niezwykle ważne jest zachowanie higieny gniazd i ich dezynfekcja, zwłaszcza w kontekście ryzyka pozostawania na ich powierzchni roztoczy Chaetodactylus osmie, które mogą być źródłem spasożytowania w kolejnym sezonie. Oceniane płytki gniazdowe mają dość prostą budowę, pozbawioną zakamarków, w których mogłyby się schronić roztocza. W związku z tym czyszczenie gniazd po sezonie i ich dezynfekcja powinny być skuteczne. Namnażanie się populacji murarek jest ściśle związane z warunkami pogodowymi i pożytkowymi, jednak analiza siedliska dowodzi, że, w sprzyjających warunkach, gwarantuje ono uzyskiwanie zadowalających efektów hodowlanych, a co za tym idzie, skutecznego zapylania upraw.
System hodowli murarki ogrodowej „OsmiaBox” został opatentowany przez firmę Osmia Future Sp. z o.o.
Osmia Future Sp. z o.o.
ul. Ignacego Mościckiego 1
24-110 Puławy
Więcej na ten temat: OsmiaFuture
Cały raport dr Dariusza Tepera znajduje się na stronie www.osmiafuture.com w zakładce „O pszczołach”.
