Wiosna w Polsce bywa kapryśna, a marzec to miesiąc, w którym przymrozki, a nawet mrozy, wciąż dają o sobie znać. Pamiętamy zapewne sytuację z marca 2021 roku, kiedy to po fali rekordowo wysokich temperatur w Europie, kwiecień okazał się najzimniejszym od 2003 roku . Takie wahania temperatur mogą poważnie wpłynąć na rozwój roślin, dlatego warto wiedzieć, czego możemy się spodziewać w marcu.
Zanim przejdziemy do szczegółów, warto wyjaśnić, jak rozumiemy pojęcia „mróz” i „przymrozek”. Otóż, „przymrozek” występuje, gdy temperatura powietrza spada poniżej 0°C, ale średnia dobowa temperatura pozostaje dodatnia. „Mróz” natomiast to sytuacja, gdy zarówno minimalna, jak i średnia dobowa temperatura spadają poniżej 0°C.
Istotne jest również rozróżnienie rodzajów przymrozków ze względu na ich intensywność. Wyróżniamy:
- Lekki przymrozek: temperatura od -1.7°C do 0°C – uszkadza wrażliwe rośliny.
- Umiarkowany przymrozek: temperatura od -3.9°C do -2.2°C – szkodliwy dla większości roślin.
- Silny przymrozek: temperatura od -4.4°C i niższa – powoduje poważne uszkodzenia większości roślin ogrodowych .
Prawdopodobieństwo wystąpienia przymrozków i mrozów można określić na podstawie danych historycznych. Na przykład, jeśli prawdopodobieństwo wystąpienia temperatury 0°C lub niższej po 1 marca wynosi 90%, oznacza to, że w dziewięciu na dziesięć lat temperatura spadała poniżej zera po tej dacie . Należy jednak pamiętać, że są to jedynie szacunki, a rzeczywiste warunki pogodowe mogą się różnić.
Niestety, nie udało się znaleźć precyzyjnych danych na temat średnich temperatur w marcu w konkretnej miejscowości np. Biała Rawska. Możemy jednak przyjąć, że średnia temperatura marca w województwie łódzkim jest zbliżona do średniej dla Polski, która wynosi około 3°C . Warto jednak pamiętać, że lokalne warunki geograficzne i mikroklimatyczne mogą wpływać na temperaturę w danym miejscu .
Historia występowania mrozów i przymrozków w marcu
Dane historyczne wskazują, że w Polsce przymrozki w marcu występują regularnie. Wiosenne przymrozki gruntowe zanikają w większości kraju średnio między 10 a 25 maja , a pierwsze jesienne pojawiają się zazwyczaj między 20 września a 5 października . Przymrozki występują w każdym sezonie wegetacyjnym, najczęściej w kwietniu (szczególnie w drugiej dekadzie) i w październiku (najczęściej w trzeciej dekadzie) .
Rekordowe spadki temperatur w marcu
Najniższa temperatura kiedykolwiek zarejestrowana w Polsce to -41°C, zmierzona w Siedlcach w 1940 roku . W górach Tatrach, w miejscu zwanym Litworowy Kocioł, zanotowano temperaturę -41.1°C, co może być nowym rekordem, jeśli zostanie oficjalnie potwierdzone . W województwie łódzkim nie odnotowano tak niskich temperatur.
Czynniki wpływające na wystąpienie mrozów i przymrozków
Na wystąpienie mrozów i przymrozków w marcu wpływa wiele czynników, które można podzielić na trzy główne kategorie:
Czynniki geograficzne
- Położenie geograficzne: Niziny i doliny są bardziej narażone na przymrozki niż tereny wyżej położone, ponieważ zimne powietrze jest cięższe od ciepłego i spływa w dół .
- Wysokość nad poziomem morza: Im wyżej położony teren, tym niższa temperatura i większe prawdopodobieństwo wystąpienia przymrozków .
- Bliskość zbiorników wodnych: Duże zbiorniki wodne, takie jak jeziora czy morza, łagodzą klimat i zmniejszają ryzyko przymrozków .
Warunki atmosferyczne
- Zachmurzenie: Chmury zatrzymują promieniowanie cieplne z ziemi, co zapobiega spadkom temperatury. W bezchmurne noce ryzyko przymrozków jest większe . Bezchmurne niebo i brak wiatru sprzyjają tzw. radiacyjnemu ochładzaniu, czyli wypromieniowaniu ciepła z powierzchni ziemi, co prowadzi do spadku temperatury przy gruncie, nawet jeśli temperatura powietrza jest nieco wyższa.
- Wiatr: Wiatr miesza powietrze, co utrudnia tworzenie się przygruntowych przymrozków. W bezwietrzne noce ryzyko przymrozków jest większe .
- Wilgotność powietrza: Im wyższa wilgotność powietrza, tym wyższy punkt rosy, a co za tym idzie, wolniejszy spadek temperatury . Szybkość spadku temperatury podczas przymrozku jest również uzależniona od punktu rosy. Im niższy punkt rosy, tym szybszy spadek temperatury .
Warunki glebowe
- Rodzaj gleby: Ciemne i wilgotne gleby pochłaniają więcej ciepła w ciągu dnia i wolniej je oddają w nocy, co zmniejsza ryzyko przymrozków . Rodzaj gleby ma wpływ na jej zdolność do magazynowania ciepła. Ciemne gleby pochłaniają więcej energii słonecznej, a żwirowe gleby mają większą pojemność cieplną .
- Wilgotność gleby: Zwarta, naga, ale wilgotna gleba może magazynować więcej ciepła niż sucha gleba pokryta ściółką .
- Szata roślinna: Roślinność, zwłaszcza wysoka, może ograniczać wypromieniowanie ciepła z gleby, co zwiększa ryzyko przymrozków . Obecność roślinności, zwłaszcza wysokiej trawy lub chwastów, ogranicza ilość ciepła magazynowanego w glebie, co zwiększa ryzyko przymrozków. Naga, wilgotna gleba bez roślinności może oddawać wystarczająco dużo ciepła, aby podnieść temperaturę o 2-3 stopnie w porównaniu do gleby pokrytej darnią .
Zmiany klimatyczne a przymrozki
Globalne ocieplenie może wpływać na częstotliwość i intensywność występowania przymrozków. Chociaż badania nie wykazały statystycznie istotnych zmian w liczbie dni z przymrozkami w Polsce w okresie 1971-2020 , to warto zauważyć, że w ostatnich latach obserwujemy coraz częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak fale upałów czy nagłe spadki temperatur. Sytuacja z marca 2021 roku, kiedy to po okresie ciepłej pogody nastąpił gwałtowny spadek temperatury i najzimniejszy kwiecień od 2003 roku , pokazuje, że zmiany klimatyczne mogą prowadzić do większej zmienności pogody i zwiększać ryzyko wystąpienia nietypowych przymrozków.
Prognoza pogody na marzec 2025
Prognozy pogody na marzec 2025 wskazują na temperatury w zakresie od 2°C do 16°C . W pierwszej połowie marca prognozowane są temperatury minimalne w okolicach -0.5°C , co oznacza, że prawdopodobieństwo wystąpienia przymrozków jest wysokie. W drugiej połowie marca temperatury minimalne mają wzrosnąć do około 3°C , co zmniejsza ryzyko przymrozków.
Należy pamiętać, że lokalne warunki pogodowe i mikroklimatyczne mogą znacząco wpływać na temperaturę. Dodatkowo, zmiany klimatyczne mogą prowadzić do większej zmienności pogody i zwiększać ryzyko wystąpienia nietypowych przymrozków, tak jak miało to miejsce w 2021 roku.
W związku z tym, warto śledzić prognozy pogody i być przygotowanym na ewentualne spadki temperatur, aby chronić rośliny przed uszkodzeniem.
Materiał chroniony prawami autorskimi. Kopiowanie dozwolone tylko przy wskazaniu źródła.
