Nie jest rzeczą łatwą określenie wszystkich gatunków dyni, gdyż w zależności od skomplikowanych ujęć taksonomicznych wyróżnia się ich od 14 do 22.
Naturalny/pierwotny zasięg występowania dyni to obszar obu Ameryk. Znane i uprawiane były od co najmniej 10 tysięcy lat, a po odkryciu Ameryki szybko trafiły do Starego Świata i tu się zadomowiły na dobre. Liczne gatunki z tego rodzaju rosną dziko na wszystkich kontynentach w strefie międzyzwrotnikowej i w obu strefach umiarkowanych.
W naszych warunkach klimatycznych dynia jest rośliną jednoroczną, z długimi pędami i wąsami czepnymi. Liście dyni w zależności od gatunku są okrągławe, jajowate, jajowato-lancetowate, nerkowate lub trójkątne, zwykle mniej lub bardziej dłoniasto klapowane, na brzegach ząbkowane. Kwiaty męskie wyrastają pęczkami z kątów liści, a kwiaty żeńskie wyrastają pojedynczo z kątów liści. Męskie rozwijają się jako pierwsze, na pędach głównych (silnych i długich). Kwiaty żeńskie najczęściej powstają na pędach bocznych.
Z punktu widzenia botanicznego owocem dyni jest jagoda, która dorasta do 200 kg, a w przypadku gatunku dyni olbrzymiej waga ta jest znacznie większa. Największa dynia w Polsce w 2022 r ważyła 898,5 kg. Największa dynia na świecie została zarejestrowana w 2021 r we Włoszech i ważyła 1225,6 kg.
Gatunki dyni są trudne w precyzyjnym sklasyfikowaniu, gdyż np. znana dynia prowansalska jest odmianą dyni piżmowej, a jeszcze bardziej znana dynia hokkaido jest odmianą dyni olbrzymiej. Inne rozterki w „zaszufladkowaniu” dyni napotyka się w przypadku, gdzie dynię zwyczajną uprawiamy w celach kulinarnych, ale i też ozdobnych.
I tu rodzi się pytanie – Która jest jadalna?
Odpowiedź na to pytanie – skoro dynia ozdobna pochodzi od dyni zwyczajnej, to zarówno jedna, jak i druga są jadalne, choć dynia ozdobna nie zachęca nas do jej konsumpcji, a do ozdabiania wystaw, domów itp.
Z perspektywy kulinarnej w Polsce najczęściej mówi się o dyni: zwyczajnej, hokkaido, piżmowej, makaronowej, prowansalskiej, zielonej i bezłupinowej.
Dynia hokkaido
Dynia hokkaido jest to japońska jadalna, pomarańczowa odmiana dyni olbrzymiej, mimo, że rozmiary dyni hokkaido wcale na to nie wskazują. Ma intensywnie pomarańczową skórkę, a kształtem przypomina cebulę. Miąższ hokkaido jest pomarańczowy, zwarty i smakiem przypomina orzechy włoskie. Jest to jedna z dyń, które mogą być wykorzystane w kuchni bez potrzeby obierania ze skórki. Waga hokkaido dochodzi do 0,5-1,5 kg.
Dynia piżmowa
Dynia piżmowa jest podłużna i lekko okrągła na zakończeniu. Miąższ ma koloru pomarańczowego, zwarty, nieco słodki, charakterystycznie aromatyczny.
Znakomicie nadaje się do gotowania i pieczenia, zupy kremy, delikatne kluski, purée, curry, a także pasty kanapkowe, sosy, ciasta i desery. Dynia piżmowa ma posmak piżma, stąd jej nazwa.
Dynia prowansalska
Dynia prowansalska, zwana niekiedy francuską, muszkatołową lub muscatem, jest jedną z najpopularniejszych odmian dyni zielonej, choć jest gatunkiem dyni piżmowej. Kształtem i wielkością bardziej przypomina dynię zwyczajną. Podobnie jak ona, osiąga duże rozmiary i jest podzielona na segmenty. Miąższ bladopomarańczowy z delikatnym owocowym aromatem. Dynię prowansalską można przetworzyć i zamknąć w słoiki. Zimą zawartość słoiczków z przetworzoną dynią wykorzystamy do sporządzenia zupy dyniowej.
Dynia makaronowa
Dynia makaronowa to odmiana dyni zwyczajnej należąca do rodziny dyniowatych. Pochodzi z Ameryki, tak jak wszystkie gatunki dyni. Na każdej roślinie wyrasta od 8 do 10 owalnych owoców, które mają żółtopomarańczową skórkę i ciemniejszy, pomarańczowym miąższ. Waga owoców waha się od 2 do 4 kg, co daje roczny zbiór około 40 kg owoców z jednej rośliny.
Dynia bezłupinowa
Dynia bezłupinowa – to dynia olbrzymia o nasionach pozbawionych okrywy nasiennej. W związku z powyższym po przekrojeniu dyni i wydrążeniu nasion można je łatwo spożywać. Dynia bezłupinowa jest dość duża, o masie owoców 3-5 kg. Skórka intensywnie pomarańczowa w nieregularne zielone pasy. Roślina nadaje się do uprawy w ogródkach przydomowych, gdyż nie wytwarza dużej masy wegetatywnej. Nadaje się również do bezpośredniego spożycia oraz na przetwory, przeciery i soki. Pestki tej dyni są wykorzystywane jako dodatek do wypieku pieczywa.
Tekst i zdjęcia: Małgorzata Miłek
źródło: ŚWIĘTOKRZYSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W MODLISZEWICACH
