Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS) przeprowadziła planowe kontrole w zakresie jakości handlowej sezonowych przetworów owocowych i warzywnych typu dżemy, konfitury, marmolady, powidła, kompoty, warzywa marynowane i kiszone. Kontrole, przeprowadzone na terenie całego kraju w III kwartale 2023 r., objęły zarówno producentów, jak i placówki handlu detalicznego, w łącznej liczbie 107 podmiotów (89 sklepów i 18 zakładów produkcyjnych).
Najwięcej nieprawidłowości stwierdzono w zakresie:
- znakowania produktów: brak informacji o składzie produktu, dacie przydatności do spożycia, kraju pochodzenia, nazwie i adresie producenta,
- zawartości cukru: niektóre produkty zawierały więcej cukru niż deklarowano na etykiecie,
- użycia dodatków do żywności: w niektórych produktach stosowano niedozwolone dodatki lub dodatki w niewłaściwych ilościach,
- higieny: w niektórych zakładach produkcyjnych stwierdzono nieprawidłowości w zakresie higieny produkcji.
IJHARS nałożyła na przedsiębiorców kary pieniężne oraz nakazała usunięcie z rynku wadliwych produktów.
Inspekcja apeluje do konsumentów o zwracanie uwagi na etykiety produktów przed ich zakupem. Należy sprawdzić, czy produkt posiada wszystkie wymagane informacje, a także czy jego skład i jakość odpowiadają deklaracjom producenta.
Celem kontroli było sprawdzenie jakości handlowej przetworów owocowych i warzywnych w zakresie zgodności z obowiązującymi przepisami i wymaganiami, których spełnienie zostało zadeklarowane w oznakowaniu produktu i/lub dokumentach towarzyszących, ze szczególnym uwzględnieniem przetworów owocowych i warzywnych sezonowych, tj. dżemów, konfitur, marmolad, powideł, kompotów, warzyw marynowanych i kiszonych.
Nieprawidłowości stwierdzono w 14 podmiotach (13,1 %) – 8 sklepach i 6 zakładach produkcyjnych.
Oceną organoleptyczną objęto 28 partii przetworów owocowych i warzywnych (20 partii w sklepach i 8 partii w zakładach produkcyjnych).
Cech organoleptycznych w skontrolowanych przetworach owocowych i warzywnych nie kwestionowano na żadnym z etapów kontroli.
W zakresie parametrów fizykochemicznych łącznie skontrolowano 132 partie przetworów owocowych i warzywnych (100 partii w sklepach i 32 partie w zakładach produkcyjnych).
Nieprawidłowości w zakresie parametrów fizykochemicznych stwierdzono w 11 partiach (8 partii przetworów owocowych i warzywnych skontrolowanych w sklepach i 3 partie skontrolowane u producentów).
Stwierdzone nieprawidłowości w skontrolowanym asortymencie na etapie detalu to głównie: zaniżona masa netto oraz masa netto produktu po odsączeniu, zawyżona zawartość cukrów w produkcie lub zawyżona zawartość białka – w stosunku do deklaracji producenta, zaniżona zawartość ekstraktu ogólnego w stosunku do wymaganej przepisami. Natomiast nieprawidłowości stwierdzone na etapie produkcji to: zawyżona zawartość cukrów w stosunku do deklaracji producenta czy obecność siarczynów w wyrobie gotowym, przy jednoczesnym braku deklaracji ich obecności na opakowaniu.
Kontroli znakowania poddano 287 partii przetworów owocowych i warzywnych (250 partii w sklepach i 37 partii w zakładach produkcyjnych).
Nieprawidłowości w oznakowaniu produktów wykryto w przypadku 23 partii przetworów owocowych i warzywnych (15 skontrolowanych partii w sklepach i 8 partii skontrolowanych w zakładach produkcyjnych).
W partiach skontrolowanych przetworów na etapie detalu stwierdzono następujące nieprawidłowości:
- informacja o wartości odżywczej przedstawiona w sposób nieprawidłowy, bez doprecyzowania, czy odnosi się do produktu całego czy bez zalewy,
- brak informacji o procesie, jakiemu został poddany wyrób, np. sterylizacji,
- błędne sformułowanie informacji o dacie minimalnej trwałości,
- przekroczenie daty minimalnej trwałości,
- zamieszczenie informacji o warunkach przechowywania nie w bezpośrednim sąsiedztwie daty minimalnej trwałości,
- brak informacji o warunkach przechowywania,
- niewłaściwe przedstawienie informacji o masie netto,
- brak informacji o terminie przydatności do spożycia po otwarciu opakowania,
- brak numeru partii produkcyjnej
Stwierdzone nieprawidłowości na etapie produkcji:
- niewłaściwe przedstawienie informacji o masie netto,
- niepełne dane producenta,
- brak informacji o masie netto po odsączeniu,
- brak informacji o wartości odżywczej na opakowaniu,
- brak informacji o procesie, jakiemu został poddany wyrób, np. sterylizacji,
- błędne określenie kolejności składników w wykazie składników,
- błędne sformułowanie informacji o dacie minimalnej trwałości,
- brak informacji o warunkach przechowywania,
- brak numeru partii produkcyjnej,
- podanie w wykazie składników informacji o zamiennikach, co może wprowadzać konsumenta w błąd co do składu produktu,
- brak wyróżnienia składnika alergennego w wykazie składników,
- pominięcie składników w wykazie składników,
- brak informacji o zawartości substancji konserwującej,
- bezpodstawne zastosowanie znaku „bez GMO”.
Oznakowanie większości skontrolowanych partii przetworów owocowych i warzywnych niezależnie od etapu kontroli zawierało jednocześnie po kilka niezgodności.
Należy nadmienić, że bieżąca kontrola nakierowana była na produkty sezonowe.
W wyniku kontroli nie wniesiono uwag do identyfikowalności przetworów owocowych i warzywnych. W stosunku do 4 partii przetworów warzywnych (3 partie warzyw konserwowych i 1 partia warzyw kiszonych) w 2 sklepach na terenie województwa małopolskiego oraz kujawsko-pomorskiego, stwierdzono przekroczenie daty minimalnej trwałości.
Na etapie produkcji sprawdzano także, czy przedsiębiorcy dysponowali dokumentami potwierdzającymi jakość stosowanych surowców lub półproduktów. W powyższym zakresie nieprawidłowości nie stwierdzono.
Nie stwierdzono przypadków stosowania przeterminowanych surowców. Kontrola dokumentacji nie wykazała stosowania niedozwolonych dodatków do żywności.
Elementem kontroli jakości handlowej przetworów owocowych i warzywnych była kontrola technologii produkcji, tj. sprawdzenie sposobu produkcji oraz prawidłowości przebiegu procesu technologicznego. W tym zakresie nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości.
W żadnym z kontrolowanych podmiotów zarówno na etapie detalu, jak i u producentów nie stwierdzono w oznakowaniu produktów konwencjonalnych bezprawnego zastosowania oznaczeń nawiązujących do ekologicznej metody produkcji, chronionych nazw pochodzenia (ChNP), chronionych oznaczeń geograficznych (ChOG) i gwarantowanych tradycyjnych specjalności (GTS).
W kontrolowanych podmiotach warunki składowania przetworów owocowych i warzywnych zapewniały zachowanie ich właściwej jakości handlowej. Stan kontrolowanych pomieszczeń nie budził zastrzeżeń.
W trakcie kontroli nie stwierdzono występowania zjawiska tzw. „podwójnej jakości” produktów, przeznaczonych na rynek krajowy oraz do innych krajów Zastosowane sankcji.
W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami organy IJHARS zastosowały sankcje przewidziane przepisami prawa.
W związku ze stwierdzonymi w trakcie kontroli nieprawidłowościami wojewódzcy inspektorzy JHARS:
– na etapie sprzedaży detalicznej – wydali 3 decyzje administracyjne nakładające kary pieniężne za wprowadzanie do obrotu artykułów rolno-spożywczych o niewłaściwej jakości handlowej; wydali 2 decyzje w związku z odstąpieniem od wymierzenia kar pieniężnych,
ze względu na niski stopień szkodliwości czynu; na osoby odpowiedzialne nałożyli 5 mandatów karnych oraz wydali 25 zaleceń pokontrolnych.
Ponadto przekazano 3 sprawy do Okręgowych Urzędów Miar w związku ze stosowaniem wag bez ważnych cech legalizacji oraz 2 sprawy do Powiatowych Inspekcji Sanitarnych w związku z obrotem przeterminowanymi przetworami warzywnymi.
– na etapie produkcji – wydali 1 decyzję wymierzającą karę pieniężną za wprowadzanie do obrotu zafałszowanego artykułu rolno-spożywczego; wydali 3 decyzje nakazujące poddanie artykułu rolno-spożywczego zabiegom właściwego znakowania; wszczęli 2 postępowania administracyjne mające na celu wymierzenie kary pieniężnej oraz nałożyli 1 mandat karny w związku z brakiem zgłoszenia działalności do właściwego miejscowo Wojewódzkiego Inspektora JHARS na osobę odpowiedzialną.
Konkluzja
Porównując wyniki wcześniejszych kontroli tego asortymentu przeprowadzonych na etapie sprzedaży detalicznej (w latach 2021 – 2023) oraz na etapie produkcji (w latach 2020 – 2023) można zauważyć, że nieprawidłowości w zakresie cech organoleptycznych są znikome.
W przypadku pozostałych wyróżników jakości handlowej (parametry fizykochemiczne i znakowanie), kontrolowanych zarówno w przetworach owocowych, jak i warzywnych na przełomie ostatnich lat, można stwierdzić, że pozostają one na podobnym, niskim poziomie. Niewielkie wahania w odsetku nieprawidłowości wynikają ze zróżnicowania asortymentowego, gdyż każda kontrola obejmuje różne kategorie produktów.
