Ustalenie idealnego momentu na zbiory owoców to jeden z najważniejszych czynników wpływających na ich jakość, trwałość i wartość rynkową. Zbyt wczesne zebranie jabłek i gruszek może prowadzić do ich mniejszych rozmiarów oraz podatności na choroby fizjologiczne podczas przechowywania. Z kolei zbyt późny zbiór skutkuje nadmiernym zmiękczeniem i utratą jędrności owoców, co obniża ich atrakcyjność. Aby osiągnąć sukces, sadownik musi polegać nie tylko na intuicji, ale również na precyzyjnych pomiarach.
Jak ocenić, czy owoce są gotowe?
Wielu sadowników opiera się na tradycyjnych wskaźnikach, takich jak kolor skórki, łatwość odrywania szypułki czy liczba dni od kwitnienia. Chociaż są one pomocne, należy traktować je jedynie jako wskazówki. Warunki pogodowe, wiek drzew czy rodzaj gleby mogą znacząco wpływać na tempo dojrzewania. Dlatego kluczowe jest przeprowadzanie własnych, regularnych pomiarów, najlepiej na kilka tygodni przed spodziewanym terminem zbiorów.
Do najważniejszych parametrów, które należy monitorować, należą:
- Jędrność owoców: Mierzy się ją za pomocą penetrometru, najlepiej na statywie, co zapewnia dokładniejszy wynik. Pomiar wykonuje się na obu stronach owocu. Jędrność jest bezpośrednim wskaźnikiem odporności na uszkodzenia mechaniczne. Pamiętaj, że jabłka o jędrności poniżej 4,5 kg są często uznawane za nieodpowiednie do długotrwałego przechowywania i eksportu.
- Zawartość cukru: Mierzy się ją refraktometrem (ręcznym lub elektronicznym) i wyraża w stopniach Brixa (°Brix). Optymalna zawartość cukru w jabłkach powinna wynosić 12,5–14,5%.
- Zawartość skrobi: To test szczególnie ważny w przypadku jabłek. Badanie polega na naniesieniu na przekrojony owoc roztworu jodu w jodku potasu. Skrobia zabarwia się na granatowo, a im więcej białych, niezabarwionych obszarów, tym więcej skrobi przekształciło się już w cukry proste, co świadczy o postępującym dojrzewaniu. Test ten ocenia się w skali od 1 (niedojrzały) do 10 (przejrzały).
Indeks Streifa: kompleksowa ocena
Nie warto polegać wyłącznie na jednym wskaźniku. Zdecydowanie dokładniejszą metodą jest łączenie kilku parametrów, co pozwala uzyskać kompleksowy obraz dojrzałości. Przykładem jest Indeks Streifa (IS), który uwzględnia jędrność, zawartość cukrów i stopień rozkładu skrobi, łącząc je w jeden wzór. Przykładowo, dla odmiany 'Jonagold’ optymalna wartość Indeksu Streifa wynosi około 0,08.
Uwagi praktyczne i pułapki
- Różnice między kwaterami: Dojrzewanie owoców może przebiegać w różnym tempie nawet na sąsiednich działkach. Różnice w wilgotności, żyzności gleby czy warunki nasłonecznienia mogą sprawić, że owoce w jednej kwaterze będą gotowe do zbioru nawet tydzień wcześniej niż w innej.
- Nie ulegaj presji: Nie rozpoczynaj zbiorów zbyt wcześnie pod wpływem plotek lub widoku kilku zaczerwienionych owoców. Zwłaszcza gruszki intensywnie rosną tuż przed zbiorem, a wczesne zerwanie może znacząco zmniejszyć plon.
- Wielkość próby: Sprawdzenie jędrności lub zawartości cukru na 2–3 owocach to za mało, aby uzyskać wiarygodne wyniki. Aby ocena była rzetelna, należy zbadać co najmniej 10 owoców z danej kwatery.
- Tabela dojrzałości: Pamiętaj, że dla każdej odmiany istnieją optymalne parametry jędrności, zawartości skrobi i cukru, które sygnalizują idealny moment na zbiory. Poniżej przedstawiamy przykładowe parametry dla różnych odmian jabłek i gruszek, które mogą być pomocne przy podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu zbiorów.
Poniższa tabela pokazuje parametry, przy których należy zacząć zbiory owoców poszczególnych odmian jabłek i gruszek.
