Wielu sadowników w Polsce z niepokojem obserwuje przebieg tegorocznej wiosny, mając w pamięci wyjątkowo wczesny start wegetacji w roku 2024. W porównaniu z tamtym okresem, obecny rozwój drzew owocowych może sprawiać wrażenie opóźnionego. Czy faktycznie jest opóźniony – wyjaśniamy w materiale niżej.
Jak wyglądała norma przed rokiem 2024?
Aby zrozumieć specyfikę obecnego sezonu, należy przyjrzeć się, jak zazwyczaj przebiegał cykl wegetacyjny drzew owocowych w Polsce w latach poprzedzających rok 2024. Początek wegetacji jest tradycyjnie wyznaczany przez pękanie pąków, co w naszym klimacie zazwyczaj ma miejsce w okresie od końca lutego do marca. Dokładny termin jest silnie uzależniony od warunków pogodowych panujących w danym roku. Cieplejsza zima i wczesna wiosna mogą przyspieszyć ten proces, podczas gdy chłodniejsze warunki mogą go opóźnić.
W tym okresie sadownicy często rozpoczynają pierwsze opryski ochronne przeciwko chorobom i szkodnikom, co samo w sobie świadczy o rozpoczęciu aktywnego wzrostu roślin. Na przykład, w przypadku jabłoni, w niektórych latach już na początku marca można było zaobserwować nabrzmiewanie pąków. Optymalny czas na wykonanie wczesnowiosennych zabiegów w sadzie to często moment tuż przed pękaniem pąków, aby skutecznie zwalczyć patogeny i szkodniki uaktywniające się wraz z rozpoczęciem wegetacji.
Kolejnym kluczowym etapem jest kwitnienie, którego termin różni się w zależności od gatunku drzewa owocowego. Śliwy zazwyczaj zaczynają kwitnąć na przełomie marca i kwietnia. Czereśnie zwykle kwitną w połowie kwietnia, z pełnią kwitnienia często przypadającą około 5 kwietnia. Wiśnie kwitną nieco później, zwykle pod koniec kwietnia lub w maju, choć niektóre wczesne odmiany mogą zakwitnąć już na początku kwietnia. Jabłonie zazwyczaj pokrywają się kwiatami pod koniec kwietnia lub w maju. Kwitnienie grusz również przypada na kwiecień, często równolegle z jabłoniami. Brzoskwinie i morele zwykle kwitną w pierwszej połowie kwietnia, a w niektórych latach, jak wskazuje, rozwój ich pąków kwiatowych mógł przyspieszać już w lutym.
Warto podkreślić, że terminy kwitnienia są w znacznym stopniu uzależnione od warunków pogodowych; łagodniejsze zimy mogą prowadzić do wcześniejszego kwitnienia.
Rok 2024: Wyjątkowe przyspieszenie wegetacji
Rok 2024 wyróżnił się wyjątkowo wczesnym rozpoczęciem okresu wegetacyjnego w Polsce. Już w drugiej połowie lutego na terenie całego kraju zaobserwowano oznaki budzenia się roślin. W przypadku drzew owocowych, wegetacja była przyspieszona o 2 do ponad 3 tygodni w porównaniu ze średnią wieloletnią. W niektórych regionach pełna wegetacja ruszyła już 5 lutego, a rozwój pąków brzoskwiń i moreli był znacząco zaawansowany nawet w trakcie kalendarzowej zimy.
Główną przyczyną tego bezprecedensowego przyspieszenia były nietypowo wysokie temperatury panujące w Polsce w okresie zimy i wczesnej wiosny 2024 roku. Luty 2024 został określony jako „wyjątkowo ekstremalnie ciepły termicznie” z anomaliami temperatury sięgającymi kilkunastu stopni Celsjusza. Średnia obszarowa temperatura powietrza w tym miesiącu była znacznie wyższa od normy wieloletniej. Również styczeń 2024 był nieco cieplejszy od przeciętnej, a nawet grudzień 2023 charakteryzował się wyższymi temperaturami, co mogło wpłynąć na proces zimowego spoczynku roślin. Wysokie temperatury utrzymały się także w marcu.
Tak wczesne ocieplenie spowodowało, że kwitnienie drzew owocowych nastąpiło około 3 tygodnie wcześniej niż zwykle. Kwitnienie śliw było „niebezpiecznie wczesne”, obserwowane już 2 kwietnia. Czereśnie również zakwitły rekordowo wcześnie, bo na początku kwietnia. Nawet rzepak, który zazwyczaj kwitnie w maju, w 2024 roku zaczął pąkować już na początku kwietnia. Ciepła pogoda na przełomie marca i kwietnia dodatkowo przyspieszyła wzrost roślin. Niestety, to wczesne przebudzenie okazało się ryzykowne, ponieważ w drugiej połowie kwietnia i w maju wystąpiły silne przymrozki, miejscami spadające poniżej -9°C, które spowodowały znaczne uszkodzenia wielu upraw, w tym kwitnących drzew owocowych i plantacji jagodowych.
Wegetacja 2025: Aktualny stan na koniec marca.
Oceniając obecny stan wegetacji drzew owocowych w Polsce na koniec marca 2025 roku, można zauważyć, że przebiega ona w sposób bardziej typowy dla tego okresu. Zima 2024/2025 nie była tak konsekwentnie ciepła jak poprzednia, co mogło przyczynić się do bardziej standardowego startu wegetacji. Informacje o opryskach wykonywanych, tuż przed pękaniem pąków, również wskazują na typowy harmonogram prac w sadzie.
Wrażenie, że wegetacja w 2025 roku jest opóźniona o około dwa tygodnie, wynika niemal wyłącznie z porównania do wyjątkowo wczesnego stanu rozwoju drzew owocowych na koniec marca 2024 roku.
Należy przypomnieć, że pod koniec marca 2024 roku wiele gatunków drzew owocowych było już znacznie zaawansowanych w rozwoju. To było bezpośrednim skutkiem 2-3 tygodniowego przyspieszenia fenologicznego.
W związku z tym, obserwując drzewa na podobnym etapie końcem marca 2025 roku, które znajdują się w fazie typowej dla tego okresu naturalne jest odczucie, że rozwój jest wolniejszy. To subiektywne wrażenie wynika z pamięci o ekstremalnie wczesnej wiośnie roku poprzedniego.
Ludzka pamięć i niedawne doświadczenia silnie wpływają na postrzeganie tego, co jest „normalne” w cyklicznych procesach przyrodniczych. Wyjątkowo wczesna wiosna 2024 roku była wydarzeniem znaczącym dla sadowników. To świeże i wyraźne wspomnienie prawdopodobnie przyćmiewa długoterminowe historyczne normy, prowadząc do potencjalnie niedokładnej oceny postępu obecnego sezonu.
Podsumowując, chociaż wegetacja w 2025 roku może wydawać się opóźniona w bezpośrednim porównaniu z wyjątkowo wczesną wiosną roku 2024, obecny przebieg na koniec marca jest w rzeczywistości normalny i zgodny z typowymi wzorcami fenologicznymi obserwowanymi w latach poprzedzających rok 2024. Aktualny stan rozwoju pąków i oczekiwanie na kwitnienie w kwietniu i maju mieszczą się w oczekiwanych ramach czasowych na podstawie danych historycznych i nie wskazują na powody do niepokoju. Sezon 2024 był anomalią i nie powinien stanowić głównego punktu odniesienia przy ocenie postępu wegetacji w roku 2025.
