Gwałtowne zjawiska pogodowe kojarzą nam się głównie z obrazem trąb powietrznych czy fal tsunami niszczących wszystko na swojej drodze. Takie wydarzenia oczywiście mają miejsce, ale przede wszystkim w strefie podrównikowej i jak wskazują badania niestety będą się nasilać. Natomiast w naszej szerokości geograficznej zjawiska te przyjmują nieco inna formę.
Jak wynika z analiz naukowców w najbliższej przyszłości musimy liczyć się z tym, że będą nas dotykały dwie skrajne sytuacje. Z jednaj strony będą to gwałtowne opady (deszcze nawalne), a z drugiej dotkliwe, sezonowe susze. Bardzo mocno przebieg tych zjawisk będzie odczuwać rolnictwo. Jest ono bowiem prowadzone w prawie całkowitej zależności od przebiegu pogody. Zmiana temperatury powietrza oraz wody będzie wymuszała inny sposób prowadzeni produkcji rolnej. Być może trzeba będzie się pożegnać z niektórymi uprawami, np. uprawą ziemniaków, a na pewno będzie wzrastał areał takich roślin jak kukurydza.
Niestety skutkiem zmian klimatycznych będzie również wzrost niepewności produkcji rolnej. Z powodu różnic temperatur i wilgotności w latach, dochodzi i będzie coraz częściej dochodziło do nierównomierności plonowania, a to w prosty sposób będzie się przekładać na zachowanie bezpieczeństwa żywnościowego. Kolejny problem to pojawianie się nowych chorób i szkodniki tam, gdzie wcześniej nie miały warunków do rozwoju. Przykładowo omacnicy prosowianki w Polsce nie było bo było dla niej za zimno, a teraz rozwija się bardzo szybko.
W obecnej sytuacji bardzo ważne jest nie tylko by zaproponować metody ograniczenia produkcji gazów cieplarnianych, co jest uważane za główną przyczynę zmian klimatu, ale też opracować metody adaptacyjne dostosowujące produkcję i sposób życia do tych zmian. Dostęp do wody w rolnictwie jest koniecznością. Bez niej mnie będzie produkcji rolnej.
Przewidywane zmiany klimatu mogą doprowadzić do uzależnienia rolnictwa od sztucznego nawadniania, a w Polsce mamy mało możliwości w tym zakresie. Zasoby wodne są stosunkowo niewielkie, cały czas obniża się poziom wód gruntowych, a przy wysokich temperaturach będzie jeszcze malał ze względu na parowanie. Co roku obserwuje się już suszę rolniczą, a to przekłada się na wysokość plonów, które w takim przypadku spadają średnio o 25%. W Polsce niestety gospodarka wodna sprzyja występowaniu suszy. Funkcjonujące melioracje w większości wykonane były przed laty i skupiały się na odprowadzaniu wody i osuszaniu gruntów, a obecnie musiałyby działać dwukierunkowo. System ciągle jeszcze nie magazynuje odpowiedniej ilości wody, ale pozwala jej uciec do rzek i Bałtyku, a to powoduje wzrost zagrożenia suszą.
Problem klimatu to nie tylko problem rolnictwa, ale i mieszkańców miast. Wraz z jego zmianą występują bowiem nowe problemy np. służby zdrowia – zanieczyszczenia mikrobiologiczne i obecność patogenów w wodzie prowadzące do zachorowań z tego tytułu, zakażenia bakteriami, czy choroby przenoszone przez kleszcze i komary. Stres spowodowany upałem będzie prowadził do wyczerpania i zgonów ludzi i zwierząt, będą pojawiały się częstsze pożary, które obok zniszczeń będą doprowadzać do zanieczyszczenie powietrza, a to znowu będzie miało wpływ na zdrowie.
Politycy i samorządowcy nie mogą lekceważyć tej sytuacji. Trzeba korzystać z badań naukowych i opracowań w kwestii zmian klimatu starając się znaleźć optymalne rozwiązania. Oprócz działań globalnych muszą być przygotowywane lokalne plany adaptacyjne na różne sytuacje klimatyczne. Obecnie mamy w tym zakresie dużo gotowych danych do wykorzystania. Niestety środki finansowe na realizację tych działań są ciągle małe i trzeba je wydawać uwzględniając potencjalne starty i korzyści z działań lub ich braku. Brakuje w Polsce wsparcia rządowego, brak dobrych instrumentów, a samorządy nie stać na niektóre działania.
W omawianym problemie bardzo ważna jest merytoryczna rozmowa na temat zmian klimatycznych fachowców z różnych dziedzin tak, by wypracować najlepsze rozwiązania. Problem zmian klimat to bowiem bardzo złożone zagadnienie.
Opracowanie: Paweł Dopierała / WIR / Na podstawie seminarium pt. „Co ekstremalne zjawiska pogodowe mówią nam o zmianach klimatu”.
