Nowoczesna gospodarka, również produkcja żywności, ulega procesom zmian, transformacji. Unia Europejska postawiła sobie ambitne cele, aby być globalnym liderem w tej transformacji. Nowa Wspólna Polityka Rolna skupia się na 10 celach, których realizacja ma prowadzić do celu głównego, czyli modernizacji sektora poprzez wspieranie i dzielenie się wiedzą, innowacjami i cyfryzacją w rolnictwie i na obszarach wiejskich oraz zachęcanie do ich wykorzystywania w praktyce rolniczej.

Innowacje w sektorze rolnym i leśnym ogólnie można scharakteryzować jako nowe idee, które po szeregu opracowań, testów laboratoryjnych, pilotaży, finalnie trafiają do praktyki i okazują się skuteczne tj. wprowadzenie czegoś nowego (lub udoskonalonego, nowatorskiej zmiany), która przekształci się w korzyści gospodarcze, społeczne lub środowiskowe dla praktyki rolniczej, leśnej czy gospodarki żywnościowej.

Czym właściwie jest innowacja w rolnictwie?

W Unii Europejskiej definicja innowacji określona jest na podstawie Podręcznika Oslo (org. Oslo Manual: Guidelines for Collecting and Interpreting Innovation Data), opracowanego przez Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej i Rozwoju.

Podręcznik ten określa innowację jako:

Wprowadzenie nowego lub znacznie udoskonalonego produktu, wyrobu, usługi, procesu, nowej metody marketingowej, organizacyjnej w praktyce gospodarczej, organizacji miejsca pracy lub stosunkach z otoczeniem

Innowacja może być:

• produktowa – nowy lub znacznie ulepszony produkt,
• technologiczna – rozumiana jako technologia wytwarzania, metody produkcji,
• organizacyjna – nowe rozwiązania w zarządzaniu,
• marketingowa – rozumiana jako nowe metody sprzedaży produktu

Innowacyjność może w istotny sposób wpływać na:

• poprawę produktywności oraz wzrost konkurencyjności sektora rolnego,
• polepszenie jakości produktów,
• zwiększenie dochodów rolników,
• dostosowanie działalności rolniczej do potrzeb środowiska i realizację celów zrównoważonego rozwoju, takich jak zabezpieczenie dostaw żywności, redukcja ubóstwa, ochrona bioróżnorodności czy ograniczenie emisji gazów cieplarnianych.

Nowoczesne technologie, procesy, metody organizacji, które znamy i z których korzystamy, zaczynają być coraz szerzej wykorzystywane w rolnictwie, a szczególnie w dziedzinach takich jak:

• nowoczesna agrotechnologia,
• rolnictwo precyzyjne, rolnictwo 4.0,
• biotechnologia – hodowla roślin,
• hodowla zwierząt — poprawa dobrostanu,
• energetyka odnawialna.

AKIS — System Wiedzy i Innowacji Rolniczych

W latach 70 ubiegłego wieku pod egidą FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa) zbudowano system transferu wiedzy do praktyki rolniczej AKIS, który zdefiniowano:

System Wiedzy i Innowacji Rolniczych Agricultural Knowledge and Innovation System, AKIS) – sieć jednostek organizacyjnych i ludzi uczestniczących w procesie tworzeniu wiedzy rolniczej, jej upowszechnianiu oraz wdrażaniu w rolnictwie i na obszarach wiejskich. Poprzez system następuje generowanie wiedzy, promowanie innowacji, wzajemne uczenie się, dzielenie się i wykorzystanie informacji rolniczych.

System Wiedzy i Innowacji w rolnictwie stanowi wewnętrznie spójny układ powiązań między ogniwami odpowiedzialnymi za transfer wiedzy i innowacji, poprzez odpowiednie procesy przystosowawcze (adaptacyjne) oraz jednostki odpowiedzialne za wdrożenie i upowszechnianie innowacji w praktyce rolniczej. System obejmuje rolników, organizacje rolnicze, doradców, naukowców z instytutów badawczych i uczelni rolniczych, przedsiębiorców, wytwórców, usługodawców, ubezpieczycieli, bankowców i inne jednostki funkcjonujące w sferze agrobiznesu.

Szczegółowe cele systemu AKIS:

• wspieranie inteligentnego, odpornego i zróżnicowanego sektora rolnego zapewniającego bezpieczeństwo żywnościowe;
• rozwijanie świadomości społeczności wiejskiej związanej ze środowiskiem i klimatem;
• wspieranie i dzielenie się wiedzą, innowacjami i cyfryzacją w rolnictwie i na obszarach wiejskich;
• wspieranie rentownych i dochodowych gospodarstw rolnych, wykazujących odporność i bezpieczeństwo;
• wzmocnienie orientacji rynkowej, konkurencyjności, w powiązaniu z badaniami, technologią i cyfryzacją;
• przyczynianie się do ochrony różnorodności biologicznej, wzmacniające usługi ekosystemowe i chroniące siedlisko i krajobrazy.

W ostatnich latach do systemu dołączono zadania związane z rozwojem obszarów wiejskich i ma nową formułę AKIS / RD.

W strategii Europejskiego Zielonego Ładu określono model rozwoju gospodarczego UE na najbliższe lata – Innowacyjna gospodarka, biogospodarka cyrkulacyjna.

Krzysztof Domagała

Źródło: Stan i pożądane kierunki rozwoju systemu wiedzy i innowacji w rolnictwie AKIS w Polsce w świetle globalnych wyzwań – Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN 2023.