63. Ogólnopolska Naukowa Konferencja Ochrony Roślin Sadowniczych
„Strategia Jedno Zdrowie w aspekcie ochrony roślin sadowniczych” Skierniewce, 15 lutego 2024 r.
mgr inż. Hubert Głos, dr Monika Michalecka
Instytut Ogrodnictwa − Państwowy Instytut Badawczy
W ostatnich latach coraz bardziej popularne w Polsce stają się nasadzenia gruszy. Spowodowane jest to między innymi niestabilną ceną jabłek na rynku owoców oraz problemami związanymi z uzyskaniem wysokiej jakości surowca. Uprawa gruszy nie należy do najłatwiejszych, ale obecnie cena owoców sprzyja zakładaniu nowych sadów.
Oprócz parcha gruszy, mączniaka, brunatnej zgnilizny drzew ziarnkowych (forma letnia), czy brązowej plamistości gruszy, które mogą występować w trakcie sezonu wegetacyjnego, istotne są także choroby przechowalnicze, których wystąpienie decyduje o ostatecznej jakości uzyskanego plonu. Spośród chorób występujących najczęściej i jednocześnie powodujących duże straty należy wymienić szarą pleśń (Botrytis cinerea), gorzką zgniliznę jabłek i gruszek (Phlyctema vagabunda syn. Neofabraea alba), antraknozę (Colletotrichum acutatum sensu lato), odśrodkowe gnicie gruszek (Fusarium spp.) i mokrą zgniliznę (Penicillium expansum). Choroby takie jak alternarioza (Alternaria spp.), czy brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych (Monilinia spp.) – forma przechowalnicza, odgrywają nieco mniejszą rolę, ale nie należy ich lekceważyć, ponieważ w sprzyjających warunkach także mogą powodować straty.
W ciągu ostatnich dwóch sezonów przechowalniczych w Instytucie Ogrodnictwa – PIB na gruszkach odmiany ‘Lukasówka’ wykryto występowanie nowej choroby dla warunków Polski, której sprawcą jest grzyb Cadophora luteo-olivacea. Patogen występował na niewielkiej partii owoców. Grzyb ma charakter polifagiczny i występuje niemal w całej Europie Zachodniej. Pierwsze pojawienie się choroby na gruszkach opisano w 1977 roku w USA, jednak pierwotnie za czynnik sprawczy uznano patogen Cadophora malorum. W Europie występowanie C. luteo-olivacea na gruszkach odmiany ‘Konferencja’ stwierdzono po raz pierwszy w Holandii. Ponadto na Litwie iwe Włoszech grzyb ten był także izolowany z jabłek w okresie przechowywania.
W sezonie 2022 z niechronionej kwatery sadu komercyjnego znajdującego się w okolicach Kutna zebrano 2000 owoców odm. ‘Lukasówka’ w celu poszukiwania nowych patogenów gruszek. Owoce przechowywano przez 4,5 miesiąca w temperaturze 0°C i wilgotności względnej 85-90%. Po tym czasie wykonano obserwacje. Na kilku gruszkach wystąpiły objawy w postaci ciemnobrązowych, lekko owalnych lub okrągłych, zapadających się w miąższ plam, o średnicy od 0,5 cm do ponad 1 cm. W celu identyfikacji czynnika sprawczego, porażone owoce zostały zdezynfekowane 70% alkoholem, a następnie wykładano fragmenty miąższu z pogranicza zdrowej i chorej tkanki na pożywkę PDA przeznaczoną do hodowli grzybów. Uzyskano dwa typy kolonii; pierwszy posiadał ciemne zabarwienie i szarą filcowatą grzybnię o lekko oliwkowym zabarwieniu. Drugi typ w początkowej fazie wzrostu posiadał jasną kolonię z wyraźnym oliwkowym obrzeżem, z czasem przyjmując szarobrązowe zabarwienie z kremowo oliwkową obwódką. Z około 7-dniowej grzybni rosnącej na PDA izolowano materiał genetyczny, a następnie jego fragment amplifikowano w reakcji PCR ze starterami uniwersalnymi do grzybów strzępkowych (ITS1 i ITS4, White 1990). Po sekwencjonowaniu produktów PCR, uzyskaną sekwencję porównywano zsekwencjami dostępnymi w bazie GenBank, w celu identyfikacji gatunkowej uzyskanych grzybów. Przeprowadzone analizy morfologiczna oraz molekularna pozwoliły na zaklasyfikowanie uzyskanych grzybów do gatunku C. luteo-olivacea. Potencjalne wystąpienie C. luteo-olivacea w Polsce również na jabłkach zwraca szczególną uwagę na konieczność ciągłego monitoringu rozprzestrzeniania się patogena.
