Ochrona roślin, w tym gatunków sadowniczych, jest nieodzownym elementem uzyskania produkcji wysokiej jakości. Prawo regulujące ochronę roślin to Dz.U.2020 poz. 424 Ustawa z dnia 13 lutego 2020 r. o ochronie roślin przed agrofagami. Agrofagi, czyli patogeny zagrażające plantacjom, mogą w znacznym stopniu wpłynąć negatywnie na jakość i wielkość zbiorów owoców. Warto zatem pamiętać o podstawowych zasadach integrowanej ochrony roślin, gdzie stosowanie chemicznych środków ochrony roślin powinno być ostatecznością i ograniczone do niezbędnego minimum.
Monitoring agrofagów
Pierwsza zasada to znajomość agrofaga, którego zwalczania plantator ma się podjąć. Oprócz wizualnej lustracji plantacji czy sadu warto wykorzystać także dostępne narzędzia, takie jak np. pułapki feromonowe, lepowe, zapachowe. W sadach jabłoniowych i innych drzew owocowych za pomocą pułapek feromonowych można monitorować pojawienie szkodliwych motyli, np. kilkugatunków zwójkówek liściowych czy owocówek – jabłkóweczki i śliwkóweczki. Ponadto feromony mogą także być wykorzystane do monitoringu szkodników na plantacjach truskawki – występowania kwieciaka malinowca czy przeziernika porzeczkowca w nasadzeniach porzeczki czarnej, czerwonej i agrestu, bądź pryszczarka namalinka łodygowego i przeziernika malinowca na malinie. Na pułapkach barwnych lepowych można z dobrym efektem monitorować moment wylotu i wielkość populacji nasionnicy trześniówki w sadach czereśniowych i wiśniowych, owocnic w sadach jabłoniowych, gruszowych i śliwowych, czy też wciornastków w uprawie truskawki czy maliny. Informacja dotycząca momentu pojawu szkodnika w nasadzeniach to wskazówka dla sadownika o odpowiednim terminie wykonania zabiegu ochrony, tak aby nie był chybiony i przyniósł jak najlepszy efekt.
Metoda hodowlana
Polega na wykorzystaniu odmian, które są genetycznie odporne na najgroźniejsze choroby lub szkodniki. W praktyce powszechne jest wykorzystanie odmian jabłoni odpornych np. na sprawcę parcha jabłoni – grzyb Venturia inaequalis. Ponadto coraz więcej odmian truskawki charakteryzuje się odpornością na choroby systemu korzeniowego czy mączniaka prawdziwego truskawki, a maliny – na patogeny będące przyczyną zamierania pędów.
Metoda mechaniczna
Polega na wykorzystaniu narzędzi do walki z chwastami. Służy do ograniczania zachwaszczenia na plantacjach truskawki oraz w sadach do utrzymania czystej gleby w rzędach drzew. Dodatkowo na plantacjach maliny czy borówki wysokiej coraz częściej wykorzystywane są agrowłókniny do głuszenia chwastów w rzędach roślin. Maszyny do uprawy gleby są także często wykorzystywane do ograniczania populacji szkodników bytujących w glebie, takich jak np. stadia larwalne chrabąszczy. Metoda biologiczna
W biologicznej ochronie roślin wykorzystywane są najczęściej mikroorganizmy: grzyby i bakterie albo substancje pochodzenia naturalnego, np. azadirachtyna lub substancje pochodzenia roślinnego np. olej rydzowy, olejek pomarańczowy. Wskazane jest również stosowanie środków działających mechanicznie takich jak polimery silikonowe. Inny aspekt to wykorzystanie wrogów naturalnych szkodników, drapieżców np. roztoczy drapieżnych z rodziny dobroczynkowatych (Phytoseiidae) lub parazytoidów i drapieżców z rodziny męczelkowatych (Braconidae), czy gąsienicznikowatych (Ichneumonidae).
Chemiczne metody ochrony roślin
Wszystkie środki ochrony roślin mogą być stosowane tylko w tych uprawach, do których ochrony zostały zarejestrowane i tylko w dawkach, które zostały zarekomendowane w etykiecie stosowania. Sadownik nie powinien przekraczać rekomendowanych dawek środków ochrony zapisanych w etykiecie oraz liczby zabiegów w sezonie, jakie rekomenduje producent danego środka ochrony roślin.
Aby nie doszło do skażenia środowiska naturalnego, w tym zanieczyszczenia wód gruntowych i powierzchniowych, należy zachować odległość 3 m (opryskiwacze sadownicze) lub 1 m (opryskiwacze polowe) od zbiorników i cieków wodnych oraz terenów nieużytkowanych rolniczo. Nie należy także stosować środków ochrony roślin, gdy prędkość wiatru przekracza 4 m/s, aby zapobiec znoszeniu cieczy użytkowej na sąsiadujące działki i pola uprawne. Reguluje to Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 marca 2014 r. sprawie warunków stosowania środków ochrony roślin. Dz. U z dnia 23 kwietnia 2014 r. poz. 516.
W celu ochrony owadów zapylających wszystkie zabiegi ochrony należy wykonywać po zakończeniu oblotu owadów pożytecznych, a w szczególności pszczół. Do zabiegów należy także wykorzystywać takie środki ochrony, które nie stanowią zagrożenia dla zapylaczy (należy wyeliminować pyretroidy). Przy wykonywaniu zabiegu ochrony należy zachować odległość co najmniej 20 m od pasiek i 3 m od dróg publicznych.
