Raport GUS w Zielonej Górze przedstawia analizę koniunktury w gospodarstwach rolnych w Polsce w drugiej połowie 2024 roku. Ogólna sytuacja została oceniona przez użytkowników gospodarstw lepiej niż w analogicznym okresie poprzedniego roku. Wskaźnik zmiany ogólnej sytuacji gospodarstw rolnych (WZOS) wzrósł zarówno w skali kraju, jak i we wszystkich województwach. Pomimo tej poprawy, nastroje wśród rolników pozostały pesymistyczne, ze wskaźnikiem na poziomie krajowym wynoszącym -28,8. Największą poprawę odnotowano w województwach dolnośląskim, podkarpackim i lubelskim. Najbardziej pesymistyczne oceny miały miejsce w województwach wielkopolskim, kujawsko-pomorskim i opolskim.
Poprawa nastrojów była widoczna we wszystkich typach specjalizacji gospodarstw, jednak najbardziej pesymistycznie koniunkturę oceniły gospodarstwa wielokierunkowe. Wskaźnik WZOS w tej grupie wyniósł -32,1 w skali kraju.
Opłacalność produkcji rolniczej
Opłacalność produkcji rolniczej w 2 półroczu 2024 r. została oceniona bardziej optymistycznie niż rok wcześniej, ale wciąż negatywnie. Saldo odpowiedzi na pytanie o opłacalność produkcji wyniosło -51,1, co oznacza przewagę rolników obserwujących pogorszenie opłacalności. Poprawę opinii zaobserwowano we wszystkich województwach, największą w opolskim i warmińsko-mazurskim. Mimo to, we wszystkich województwach dominowały opinie negatywne, a najniższe wartości wskaźnika zanotowano w województwach kujawsko-pomorskim, zachodniopomorskim i podkarpackim.
Trendy te były podobne w gospodarstwach o różnej specjalizacji (roślinnej, zwierzęcej, wielokierunkowej) oraz w różnych grupach obszarowych użytków rolnych. Wszędzie odnotowano poprawę ocen w porównaniu do poprzedniego roku, ale w większości przypadków salda ocen pozostały ujemne.
Popyt na produkty wytwarzane w gospodarstwach rolnych
Odnotowano poprawę ocen dotyczących zmian popytu na produkty rolne w 2 półroczu 2024 r.. Saldo odpowiedzi w skali kraju wzrosło o 13,8 pkt w porównaniu do 2023 r., ale wciąż utrzymywała się przewaga opinii negatywnych (wskaźnik -16,5). Poprawa miała miejsce we wszystkich województwach, ale wszędzie salda pozostały ujemne. Największą poprawę odnotowano w województwach dolnośląskim i zachodniopomorskim. Najbardziej pesymistyczne oceny popytu miały miejsce w województwach lubuskim, podkarpackim i lubelskim.
Podobnie jak w przypadku opłacalności, poprawę ocen popytu zaobserwowano w gospodarstwach o różnych specjalizacjach i powierzchniach, chociaż przeważały opinie negatywne. Wyjątkiem były gospodarstwa ukierunkowane na produkcję zwierzęcą w województwach kujawsko-pomorskim i podlaskim, gdzie saldo odpowiedzi było dodatnie.
Prognoza sytuacji gospodarstw rolnych na 1 półrocze 2025 r.
Prognozy dotyczące opłacalności produkcji rolniczej na 1 półrocze 2025 r. były bardziej optymistyczne niż rok wcześniej, ale nadal pesymistyczne. Saldo odpowiedzi wyniosło -30,3 w skali kraju. Wzrost salda odnotowano w 11 województwach. Mimo to we wszystkich województwach przeważały pesymistyczne prognozy.
Prognozy dotyczące popytu na produkty rolne w nadchodzącym półroczu również uległy poprawie, ale pozostały negatywne. Saldo odpowiedzi w kraju wyniosło -14,6. Wzrost salda odnotowano w niemal wszystkich województwach.
Czynniki sprzyjające i ograniczające rozwój
Najważniejszym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi gospodarstw rolnych w 2024 r. była możliwość korzystania ze wsparcia unijnego, wskazana przez 63,5% rolników. Inne istotne czynniki to korzystne ceny sprzedaży produktów rolnych oraz dostępność kredytów preferencyjnych. Jednocześnie około połowa badanych gospodarstw nie dostrzegała żadnych czynników sprzyjających rozwojowi.
Głównymi barierami rozwoju w 2024 r. były zbyt wysokie koszty produkcji (68,5% wskazań) oraz zbyt niskie ceny zbytu produktów rolnych (ok. 64% wskazań). Ważnym ograniczeniem okazały się także niekorzystne warunki atmosferyczne.
Źródła finansowania i wydatki inwestycyjne
Głównymi źródłami finansowania działalności rolniczej w 2024 r. były środki własne (94,2%) oraz pomoc unijna (66,5%). W porównaniu do 2023 r. odsetek rolników korzystających z tych źródeł nieznacznie spadł. Kredyty stanowiły uzupełniające źródło finansowania.
W 2024 r. wśród rolników ponoszących wydatki inwestycyjne odnotowano przewagę tych, którzy wskazywali na ich wzrost (saldo 46,0). Plany inwestycyjne na 2025 r. wskazują na dalszy wzrost inwestycji (saldo 53,6).
Wpływ nadzwyczajnych czynników
Negatywne skutki wojny w Ukrainie były nadal odczuwalne w 2 półroczu 2024 r.. Najczęściej oceniano je jako nieznaczne (32,4%) lub brak negatywnych skutków (28,5%). Poważne lub zagrażające stabilności skutki wskazało odpowiednio 22,9% i 16,2% rolników. W porównaniu do 2023 r. odsetek rolników odczuwających poważne skutki wojny zmalał.
Powódź we wrześniu 2024 r. spowodowała szkody w 2,2% gospodarstw. Najczęściej wskazywanymi skutkami były zniszczenie plonów (80,0%) oraz zwiększone nakłady finansowe na oczyszczenie gleby (19,5%). Wsparcie udzielone przez władze w związku z powodzią zostało w większości ocenione jako niewystarczające (55,9%). Rolnicy radzili sobie ze skutkami powodzi głównie poprzez ograniczenie inwestycji, redukcję wydatków na życie i zmniejszenie wydatków na produkcję
Opracowanie redakcji na podstawie informacji z GUS.
