dr Sylwester Masny
Instytut Ogrodnictwa – Państwowy Instytut Badawczy
Parch jabłoni należy do najgroźniejszych chorób jabłoni (Malus spp.), przyczyniając się do strat w jakości i wielkości plonu. Sprawca choroby, grzyb Venturia inaequalis, poraża większość organów nadziemnej części drzew, głównie liście i owoce. W sadach nieprawidłowo chronionych, założonych zodmian podatnych choroba może powodować znaczne straty ekonomiczne, a w skrajnych przypadkach nawet zamieranie drzew. Obecnie ochrona chemiczna jest wciąż dominującą i najskuteczniejszą metodą, gwarantującą uzyskanie dużych, wysokiej jakości plonów jabłek. Liczne badania naukowe podkreślają rolę fungicydów, jaką odgrywają w ochronie jabłoni przed parchem. Badania prowadzone w Europie Zachodniej dowiodły, że wśród środków ochrony przeznaczonych do zwalczania chorób jabłoni powodowanych przez grzyby patogeniczne aż 70% stanowią fungicydy stosowane przeciwko parchowi jabłoni (Creemers i Laer 2006). Należy jednak podkreślić, że ich stosowanie musi opierać się na zasadach dobrej praktyki ochrony roślin, gdyż każde odstępstwo od zaleceń grozi brakiem skuteczności zabiegu i może być zagrożeniem dla środowiska naturalnego i samego człowieka.
Występowanie oraz rozwój parcha jabłoni są głównie wynikiem interakcji między patogenem i rośliną − gospodarzem.Przebieg tej interakcji zależy od zabiegów stosowanych w sadzie, w tym aplikowanych fungicydów oraz warunków atmosferycznych. Ostatni zwymienionych czynników wpływa w zasadniczy sposób na rozwój V. inaequalis i wysiewy askospor, występowanie ryzyka infekcji jabłoni oraz skuteczność zastosowanego programu ochrony. Badania prowadzonewInstytucie Ogrodnictwa − PIB potwierdziły, że w warunkach Polski centralnej średnio ponad 50% rejestrowanych wysiewów askospor V. inaequalis pojawia się w czasie związanym z korzystnymi warunkami dla wystąpienia ryzyka infekcji jabłoni (Masny i Jankowski 2012). Zależnie od roku rozpoczęcie wysiewów ma miejsce, począwszy od trzeciej dekady marca do końca kwietnia i nie jest związane z fenologiczną fazą jabłoni. Obecność askospor w powietrzu można stwierdzić na podstawie obserwacji mikroskopowych taśm aparatu Burkarda. Obserwacje takie są pracochłonne i czasochłonne i w związku z tym nie możliwe do przeprowadzenia w większości gospodarstw sadowniczych. W przypadku powszechnego występowania niekorzystnych warunków pogodowych obniżających skuteczność poinfekcyjnych zabiegów zwalczania parcha, przed kwitnieniem jabłoni, w programach ochrony należy uwzględnić również zabiegi prewencyjnie wykonywane na podstawie rozwoju przyrastającej tkanki.
W Polsce w latach z warunkami pogodowymi szczególnie korzystnymi dla pierwotnych infekcji jabłoni i rozwoju choroby (częste opady, długotrwałe zwilżenie liści i owoców w optymalnej temperaturze) uzyskanie wysokiej jakości owoców wymaga zastosowania nawet 20 zabiegów fungicydami. Ograniczenie ich liczby bez obniżenia jakości plonu jest możliwe po wprowadzeniu alternatywnych metod mających na celu zredukowanie źródła pierwotnych infekcji jabłoni. Jednakże mimo ogromnej wiedzy dotyczącej biologii grzyba V. inaequalis i epidemiologii parcha jabłoni oraz opracowania różnych metod ochrony (m.in. agrotechnicznej, hodowlanej, biologicznej i chemicznej oraz monitoringu i sygnalizacji), a także coraz doskonalszego doradztwa nie ma całkowitej gwarancji uniknięcia stratpowodowanych przez tę chorobę. Na podstawie badań i analiz prowadzonych w Instytucie Ogrodnictwa − PIB szacuje się, że w ochronie jabłoni przed chorobami możliwe jest ograniczenie zużycia fungicydów o 5-10% (Korbas i wsp. 2022).
Literatura
Creemers P., van Laer S. 2006. Key strategies for reduction of the dependence on fungicides in integrated fruit production. Phytopathologia Polonica 39: 19-29.
Korbas M., Horoszkiewicz J., Danielewicz J., Jajor E. 2022. Wybrane zagadnienia integrowanej ochrony upraw rolniczych przed sprawcami chorób i szkodnikami. Szkolenie w ramach dotacji celowej z budżetu państwa na rok 2022.
Masny S., Jankowski P. 2012. Wpływ czynników meteorologicznych na wysiewy zarodników workowych grzyba Venturia inaequalis i występowanie okresów krytycznych parcha jabłoni. Prog Plant Protection / Post. Ochr. Rośl. 52 (3): 638-641.
