Od 19 sierpnia 2025 roku wchodzą w życie nowe, znacznie zaostrzone limity pozostałości substancji czynnej acetamipryd w owocach. To efekt decyzji Komisji Europejskiej, której celem jest zwiększenie bezpieczeństwa zdrowotnego konsumentów, szczególnie dzieci. Zmiany wywołują jednak spore poruszenie wśród rolników, zwłaszcza producentów porzeczek.
Czym jest acetamipryd i dlaczego ograniczono jego stosowanie?
Acetamipryd to insektycyd należący do grupy neonikotynoidów, szeroko stosowany w ochronie roślin owocowych, w tym porzeczki, przed szkodnikami. Dotychczas uznawany za stosunkowo bezpieczny, dziś znalazł się w centrum uwagi z powodu nowych badań naukowych.
W 2022 roku Francja przedstawiła dane wskazujące na neurotoksyczność rozwojową tej substancji. Oznacza to możliwe zaburzenia rozwoju mózgu u płodów i małych dzieci, nawet przy niskich poziomach narażenia. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), po przeanalizowaniu danych, zaproponował obniżenie wartości toksykologicznychacetamiprydu – czyli dopuszczalnych dawek dziennego i jednorazowego spożycia (ADI i ARfD).
Nowe NDP – nawet 8-krotne przekroczenia dotychczasowych norm
Analiza EFSA wykazała, że przy dotychczas obowiązujących poziomach pozostałości acetamiprydu (NDP/MRL), aż w 38 produktach spożywczych – w tym popularnych owocach – istnieje realne ryzyko przekroczenia bezpiecznej dawki dla dzieci. W niektórych przypadkach poziom ryzyka wynosił nawet 822%.
W odpowiedzi na te ustalenia Komisja Europejska przyjęła rozporządzenie 2025/158, które od 19 sierpnia 2025 r. radykalnie obniża dopuszczalne limity acetamiprydu w owocach i warzywach, także w towarach importowanych spoza UE.
Co to oznacza dla rolników? Szczególnie ucierpi sektor porzeczki
Zmiany wywołały niepokój wśród polskich rolników. Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych zaapelował o ustanowienie okresu przejściowego, który umożliwiłby przystosowanie się sektora do nowych realiów. W odpowiedzi Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zapewnił, że podejmowane są działania łagodzące skutki zmian dla producentów porzeczek – owocu szczególnie narażonego na nowe regulacje.
Działania Ministerstwa Rolnictwa – wsparcie i nowe rozwiązania
Ministerstwo Rolnictwa uruchomiło szereg działań, aby złagodzić skutki nowych przepisów:
-
Zezwolenia na alternatywne środki ochrony roślin, zawierające deltametrynę (Decis Expert 100 EC i Decis Mega 50 EW) w ochronie porzeczki przed przeziernikiem porzeczkowcem.
-
Wsparcie dla badań nad zamiennikami acetamiprydu, realizowanych przez Instytut Ogrodnictwa – PIB.
-
Kampanie informacyjne i doradztwo, prowadzone m.in. przez Centrum Doradztwa Rolniczego oraz Platformę Sygnalizacji Agrofagów.
-
Wzmocnienie kontroli importowanych produktów, z dodatkowymi środkami na badania prowadzone przez Państwową Inspekcję Sanitarną.
Bezpieczeństwo konsumentów na pierwszym miejscu
Choć zmiany są bolesne dla sektora rolnego, celem nowych przepisów jest przede wszystkim ochrona zdrowia konsumentów, zwłaszcza dzieci. Obniżone wartości NDP mają ograniczyć ryzyko związane z obecnością toksycznych pozostałości w żywności. Co ważne – nowe limity obowiązują także produkty importowane spoza UE, co wyrównuje warunki konkurencji.
Zmiana dopuszczalnych poziomów acetamiprydu w żywności to krok w stronę bardziej restrykcyjnej ochrony zdrowia publicznego, ale jednocześnie poważne wyzwanie dla polskich rolników. Kluczowe będzie teraz szybkie wdrożenie alternatywnych rozwiązań i kontynuacja badań nad bezpieczniejszymi środkami ochrony roślin.
