63. Ogólnopolska Naukowa Konferencja Ochrony Roślin Sadowniczych
„Strategia Jedno Zdrowie w aspekcie ochrony roślin sadowniczych” Skierniewce, 15 lutego 2024 r.
dr Małgorzata Sekrecka, dr Wojciech Warabieda Instytut Ogrodnictwa − Państwowy Instytut Badawczy
Zmiany klimatyczne, rozwój handlu międzynarodowego oraz turystyki spowodowały znaczny wzrost zagrożenia ze strony obcych gatunków inwazyjnych, które nie są rodzime dla danego ekosystemu, charakteryzują się duża ekspansywnością, wpływają na zmiany bioróżnorodności, awprzypadku produkcji rolniczej mogą być przyczyną znacznych start w plonie (Venette i Hutchinson 2021).
Z tego względu na całym świecie podejmuje się badania, których celem jest między innymi prognozowanie i zapobieganie rozprzestrzenianiu się obcych gatunków inwazyjnych, w tym tarcznika niszczyciela (Diaspidiotus perniciosus: Diaspididae) oraz tarczówki marmurkowatej (Halyomorpha halys: Pentatomidae). Oba gatunki są polifagami występującymi na wielu roślinach uprawnych i dziko rosnących, w tym należących do rodziny różowatych (Rosaceae). W Polsce potwierdzone wykrycie tarcznika niszczyciela miało miejsce w latach 1948-1949 w pobliżu Wadowic. Ponownie obecność szkodnika odnotowano w 2015 r. w okolicy Opola Lubelskiego (Golan 2020) i od tamtej pory zasięg jego występowania stale się rozszerza o nowe rejony i uprawy, przy czym najwięcej szkód spowodowanych żerowaniem tarcznika obserwuje się na jabłoniach, czereśniach i porzeczce czarnej.
Nieco inaczej przedstawia się sytuacja z tarczówką marmurkowatą. Do chwili obecnej doniesienia naukowe na temat występowania tego gatunku w Polsce mają charakter faunistyczny. Tarczówka marmurkowata została po raz pierwszy zaobserwowana w naszym kraju w 2018 roku w Dobczycach wBeskidzie Zachodnim (Claerebout i in. 2018). W kolejnych latach odławiano tarczówkę również w innych rejonach kraju, ale jedynie pojedyncze osobniki (Smolis i Kadej 2022). Brak jest natomiast potwierdzonych informacji na temat obecności tarczówki marmurkowatej w uprawach sadowniczych.
W 2023 roku w ramach realizacji dotacji celowej zleconej przez MRiRW, w Instytucie Ogrodnictwa − PIB w Skierniewicach podjęto badania ukierunkowane na monitoring występowania tarcznika niszczyciela na śliwie i malinie oraz tarczówki marmurkowatej na wiśni. Obserwacje prowadzono w sadach i na plantacjach zlokalizowanych w województwach: łódzkim, mazowieckim, śląskim i podkarpackim. Obecność tarcznika niszczyciela sprawdzano przy użyciu pułapek z feromonem oraz na podstawie obserwacji wizualnych przeprowadzanych bezpośrednio w sadach i na plantacjach. W sadach śliwowych z 25 drzew pobierano losowo po 1 ulistnionym pędzie, a w przypadku maliny − po 25 liści z plantacji. Pędy i liście przewożono do laboratorium i sprawdzano przy użyciu binokularu na obecność larw. Na śliwach przeglądano także po 50 zawiązków owocowych i owoców pod kątem ewentualnych uszkodzeń spowodowanych żerowaniem tarcznika.
W okresie od czerwca do września odłowy w pułapki z feromonem były sprawdzane raz w tygodniu, a pędy i liście pobierano 2 razy w miesiącu.
W podobny sposób przeprowadzano monitoring występowania tarczówki marmurkowatej na wiśni. Do wykrycia obecności szkodnika wykorzystano zarówno pułapki z feromonem jak i obserwacje wizualne, podczas których sprawdzano pędy, liście, zawiązki owocowe i owoce na obecność pluskwiaków i uszkodzeń przez nie powodowanych.
Przez cały okres prowadzonych badań nie stwierdzono obecności tarcznika niszczyciela oraz tarczówki marmurkowatej w pułapkach z feromonem. Również obserwacje wizualne przeprowadzane bezpośrednio w sadach i na plantacjach, a także analiza materiału roślinnego w laboratorium pod binokularem nie potwierdziły obecności szkodników na pędach, liściach, zawiązkach owocowych i owocach.
Badania zrealizowano w ramach dotacji celowej finansowanej przez MRiRW: zadanie 6.1. Rozwój i adaptacja systemów wspomagania decyzji w ochronie roślin ogrodniczych oraz 6.3 Aktualizacja i opracowanie metodyk integrowanej ochrony roślin, Integrowanej Produkcji Roślin oraz poradników sygnalizatora.
