Aronia czarnoowocowa wśród polskich superowoców.
Uprawa aronii, bioaktywne składniki oraz prozdrowotne właściwości aronii.
Uprawa aronii
Aronia czarnoowocowa (Aronia melanocarpa Elliott) jest powszechnie uprawianym krzewem owocowym w Polsce, zarówno na plantacjach towarowych, jak i amatorsko na działkach
i w ogrodach przydomowych. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS i FAOSTAT, 2018) Polska jest największym producentem tych owoców oraz eksporterem półproduktów (koncentrat owocowy i mrożonki), a także gotowych produktów aroniowych. Aktualnie w Polsce powierzchnia uprawy tego gatunku wynosi ok. 4,0 tys. ha, a roczne zbiory wynoszą od 40 do 60 tys. ton, co stanowi ok. 60-70% światowej produkcji.
i w ogrodach przydomowych. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS i FAOSTAT, 2018) Polska jest największym producentem tych owoców oraz eksporterem półproduktów (koncentrat owocowy i mrożonki), a także gotowych produktów aroniowych. Aktualnie w Polsce powierzchnia uprawy tego gatunku wynosi ok. 4,0 tys. ha, a roczne zbiory wynoszą od 40 do 60 tys. ton, co stanowi ok. 60-70% światowej produkcji.
Aronia pochodzi ze wschodnich rejonów Ameryki Północnej, gdzie w stanie dzikim wykazuje duże zdolności aklimatyzacji do różnych warunków klimatycznych i glebowych. Jest krzewem wieloletnim, dorasta do wysokości 2–2,5 m. Kwiaty są zebrane w baldachogrona o średnicy 5–6 cm, składające się z ok. 20–25 białych kwiatów. Późne kwitnienie, przypadające na drugą połowę maja, zmniejsza ryzyko uszkodzenia kwiatów przez przymrozki wiosenne. Zawiązanie owoców wynosi 80–90%, gwarantując wysokie plonowanie krzewów. Okres od kwitnienia do pełnej dojrzałości i zbioru owoców aronii wynosi 80–90 dni, w zależności od roku. Owoce są czarne, pokryte lekkim nalotem woskowym, okrągłe lub lekko wydłużone, o średnicy 8–12 mm i masie 1,0–1,5 g.
Aronia posiada duże zdolności aklimatyzacji, dlatego możne być uprawiana w różnych rejonach Polski. Jest rośliną światłolubną i do regularnego corocznego plonowania wymaga dobrego naświetlenia. Krzewy najlepiej rosną na glebach żyznych, przewiewnych, o dużej pojemności wodnej i pH 6–7. Jak wykazały badania i obserwacje, można ją uprawiać również na słabszych glebach (IV i V kl. bonitacyjnej) przy zastosowaniu właściwego nawożenia i pielęgnacji uzyskuje się wysokie plony.
Ochrona roślin aronii przed chorobami i szkodnikami nie nastręczała wielu kłopotów w przeszłości. Jednak w ostatnich latach na naszych plantacjach występują szkodniki – mszyce, gąsienice zjadające liście, zwójki i omacnica jarzębianka. Najważniejsze choroby to: drobna plamistość liści, brunatna zgnilizna i szara pleść. Zwalczanie tych szkodników i chorób polega na zastosowaniu polecanych środków ochrony roślin zgodnie z aktualnymi zalecaniami Programu Ochrony Roślin Sadowniczych. W przypadku plantacji ekologicznych nie stosuje się insektycydów, tylko preparaty biologiczne i organizmy pożyteczne zwalczające ww. szkodniki.
Odmiany uprawiane w Polsce to głównie ‘Galicjanka’ (polska) i jej wyselekcjonowane, wartościowe typy, ‘Nero’ (czeska) i ‘Aron’ (skandynawska). Dojrzewanie i zbiór owoców aronii w Polsce przypada na ostatnie dni sierpnia – początek września, w zależności od przebiegu warunków pogodowych. Zbiór owoców wykonuje się jednorazowo, gdy wszystkie owoce są całkowicie wykształcone i wybarwione. Do zbioru owoców wykorzystuje się kombajny powszechnie stosowane do porzeczek lub agrestu. Bardzo ważny jest właściwy termin zbioru, aby całkowicie dojrzałe owoce łatwo odrywały się od szypułek. Owoce mogą być zbierane w skrzynki lub skrzyniopalety. Owoce aronii są dosyć trwałe i nie psują się nawet podczas kilkudniowego przetrzymywania ich w niskiej temperaturze w chłodni. Jest to zaleta umożliwiająca zbiór owoców z dużej powierzchni i jednorazową dostawę do zakładu przetwórczego.
Bioaktywne składniki oraz prozdrowotne właściwości aronii
Ze względu na dużą zawartość garbników owoce aronii czarnoowocowej mają lekko cierpki smak, co powoduje, że nie są chętnie spożywane w stanie świeżym. Owoce aronii wykorzystuje się przede wszystkim w przemyśle przetwórczym i zamrażalniczym do produkcji wartościowych przetworów, jak soki, napoje, nektary, dżemy, konfitury, wina i nalewki, do suszenia oraz jako dodatek do innych owoców. Mogą być także cennym dodatkiem do mięsa i drobiu.
Owoce, przetwory i mrożonki są bardzo bogate w barwniki antocyjanowe. Cenną właściwością tych owoców jest wyjątkowy skład witamin, pozwalający zaliczyć aronię do roślin leczniczych i superowoców. Dla przykładu zawartość witaminy P w aronii wynosi od 1200 do 5000 mg w 100 g owoców, średnio 2500–3500 mg. W owocach większości znanych i uprawianych gatunków roślin jagodowych zawartość witaminy P nie przekracza kilkudziesięciu mg%. Porównanie zawartości witaminy P w aronii do innych owoców, np. cytryn lub mandarynek, zdecydowanie wypada na korzyść aronii czarnoowocowej. W badaniach klinicznych podczas leczenia nadciśnienia choremu podaje się w trakcie 4-tygodniowej kuracji witaminę P w postaci 1 kg przetworzonych owoców aronii, w dawkach po 25 dkg dziennie. W terapii tej, aby zastąpić owoce aronii cytrynami lub mandarynkami, należałoby podać choremu 25 kg cytryn lub 35 kg mandarynek.
Owoce aronii zawierają również witaminy: C, PP, B2, B6, E i karotenoidy (prowitaminę A) oraz mikroelementy, takie jak: rad, molibden, bor, żelazo i jod.
Owoce, a głównie przetwory z aronii czarnoowocowej, poleca się do powszechnego stosowania przy leczeniu nadciśnienia, arteriosklerozy, zapalenie błony śluzowej żołądka, hemoroidów i chorób naczyń włosowatych. Ciekawostką są badania naukowe wykazujące, że naturalna witamina P zawarta w owocach aronii jest bardzo przydatna jako środek zapobiegawczy i leczniczy przeciw szkodliwemu działaniu promieniowania na organizm ludzki. Z tego względu aktualnie rośnie zainteresowanie aronią i jej przetworami w Japonii, Korei Południowej i Chinach.
Opracowanie: dr hab. Stanisław Pluta, prof. IO
Zakład Hodowli Roślin Ogrodniczych
Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach
źródło: Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach jest instytutem badawczym utworzonym przez połączenie dwóch jednostek badawczo-rozwojowych o długoletniej tradycji i bogatym dorobku naukowo- wdrożeniowym: Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa oraz Instytutu Warzywnictwa. Program badawczy IO obejmuje wszystkie zagadnienia związane z produkcją ogrodniczą, począwszy od badań nad biologicznymi podstawami produkcji owoców, warzyw, roślin ozdobnych przez biotechnologię, genetykę i hodowlę twórczą, agrotechnikę, ochronę roślin, szkółkarstwo, ochronę zasobów genowych roślin sadowniczych, warzywnych, ozdobnych i miododajnych, nawadnianie, uprawę grzybów jadalnych, przetwórstwo i przechowalnictwo, bezpieczeństwo żywności, pszczelnictwo, po agroinżynierię i ekonomikę. Instytut aktywnie uczestniczy w tworzeniu Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Współpracuje z większością branżowych, polskich oraz zagranicznych instytutów i uczelni. Jest ważnym centrum szkoleniowym. Ma uprawnienia do nadawania stopni naukowych.
